| schema:text
| - Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bron van de beweringen
Tien jaar geleden is de wolf na 150 jaar voor het eerst weer in Nederland gespot. Sindsdien heeft het dier zich weer in Nederland gevestigd en schat BIJ12 Team Faunazaken, dat zich bezighoudt met schade veroorzaakt door beschermde dieren zoals de wolf, dat er inmiddels meer dan 100 wolven in Nederland leven.
De terugkeer van de wolf bracht ook incidenten met zich mee. Zo doodden wolven schapen en ander vee, zijn er incidenten geweest waarbij wolven mensen die hun honden uitlieten, achtervolgden en is een meisje uit Leusden gebeten door een wolf. Hierdoor is een maatschappelijk debat aangewakkerd over wat er met de wolven in Nederland moet gebeuren. Sommigen willen wolven verdrijven door ze desnoods af te schieten en anderen pleiten voor samenleven met de wolf en betere bescherming van vee door bijvoorbeeld wolfwerende hekken.
Op 25 maart was er een uitgebreid Tweede Kamerdebat over de wolf in Nederland. Hierin kwamen voor- en tegenstanders tegenover elkaar te staan en liepen de emoties hoog op. Ook strooiden de Kamerleden met feitjes over de wolf en hoe gevaarlijk die wel of niet is in vergelijking met andere zaken.
Volgens Ines Kostić (PvdD) zijn er meer incidenten geweest met koeien, zo’n zestig per jaar, dan met wolven. Ook zou er volgens haar vorig jaar iemand doodgegaan zijn door koeien, terwijl de wolf in Nederland nog nooit iemand gedood zou hebben. Dion Graus (PVV) stelt dat er in de afgelopen 150 jaar maar twee mensen gedood zijn door wolven, maar specificeert niet over welk gebied hij het heeft. Later in het debat zegt hij dat wolven geen mensen hebben gedood en dat er honden, stieren en paarden zijn die dat wel gedaan hebben.
Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) heeft een hele lijst met zaken die risicovoller zouden zijn en meer slachtoffers zouden maken dan de wolf:
‘Er sterven per jaar twintig kinderen in het verkeer.’
-
‘Bij incidenten met honden valt er één dode per jaar en zijn er 150.000 beten per jaar.’
-
‘Er zijn geen doden gevallen door wolven — ik hoop dat dat zo blijft — maar er is wel een dode gevallen door een koe in Nederland.’
-
‘En we hebben elk jaar tien doden op een boerderij, in de helft van de gevallen door een voertuig, maar dat kan ook door dieren gebeuren.’
-
’78 kinderen per jaar in Nederland sterven de verdrinkingsdood.’
-
Bewering 1: Er zijn meer incidenten met koeien en mensen dan met wolven en mensen [Waar]
Het klopt dat er vorig jaar een dode viel door een incident met koeien, zoals Kostić en Bromet beweren. Het gaat om een wandelaar die in augustus 2024 aangevallen is door een kudde koeien nadat zijn hond tegen de kudde uitviel.
De Coöperatie Rundveeverbetering bevestigde verder in 2018 tegen het AD dat er jaarlijks ongeveer zestig incidenten zijn waarbij agressieve koeien mensen aanvallen. Dit volgde na berichtgeving over een incident waarbij twee vrouwen werden aangevallen door een kudde. Dit incident was niet dodelijk, dus de coöperatie telt niet alleen dodelijke incidenten mee.
Hoeveel incidenten zijn er jaarlijks met de wolf? BIJ12 houdt sinds de terugkeer van de wolf in 2015 bij hoe vaak er veeschade is gemeld, wat gaat om honderden incidenten. Maar Kostić heeft het over het aantal incidenten tussen mensen en wolven, niet over veeschade.
Dat soort incidenten komt minder vaak voor, maar er zijn ook weinig concrete cijfers over. Op de website van BIJ12 staan drie incidenten tussen mens en wolf die bekend zijn: een confrontatie tussen een dierhouder en een wolf in Drenthe uit 2023 en twee confrontaties met een meisje en een wolf op de Utrechtse Heuvelrug in de zomer van 2024. De provinciebesturen lieten Nieuwscheckers weten dat er geen incidenten in hun provincie zijn geweest of verwijzen terug naar BIJ12.
Ines Kostić had dus gelijk toen ze zei dat er meer incidenten zijn geweest met koeien dan met wolven.
Bewering 2: Er sterven per jaar 20 kinderen in het verkeer [Waar]
Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) klopt de bewering van Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) dat er twintig kinderen per jaar in het verkeer overlijden. Dit geldt al voor kinderen die jonger zijn dan vijftien: onder die groep zien we sinds 2010 rond de twintig doden per jaar. Als we ook jongeren meetellen van vijftien tot twintig jaar, dan komen we uit op vijftig tot zestig doden per jaar. Gemiddeld gaat het sinds 2010 per jaar om ongeveer 57 mensen onder 21 jaar die in het verkeer sterven.
Bewering 3: Er zijn 150.000 hondenbeten per jaar [Niet te checken]
Dat er gemiddeld per jaar één dode valt door een hondenbeet, klopt volgens Daphne Groenendijk, de directeur van de Koninklijke Hondenbescherming. Zij vertelde dit afgelopen januari aan NU.nl.
In dat artikel staat ook een bron voor de claim van Laura Bromet dat er per jaar 150.000 hondenbeten zijn: een onderzoek uitgevoerd door de Animal Sciences Group (ASG) van de Universiteit Wageningen [pdf]. Er zijn in het onderzoek 85.539 mensen ondervraagd en 1420 daarvan gaven aan gebeten te zijn door een hond in de voorafgaande twee jaar. Wanneer die resultaten over een heel jaar worden geëxtrapoleerd, levert dat 150.000 hondenbeten op. Volgens de onderzoekers is dit een conservatieve schatting omdat mensen die vaker dan één keer gebeten zijn, maar één keer meetellen.
Maar dit onderzoek stamt uit 2008 en gaat over de periode van 2006 tot 2007. Deze cijfers zijn dus al bijna twintig jaar oud en NU.nl constateert dat er geen recentere cijfers zijn. Op de website minderhondenbeten.nl, een campagne van het Landelijk Informatiepunt Gezelschapsdieren, staat eveneens dat er geen recentere cijfers zijn. Gezien de ouderdom van de cijfers, valt niet te zeggen hoeveel mensen momenteel jaarlijks door een hond worden gebeten.
Wel lijkt het waarschijnlijk dat mensen vaker gebeten worden door honden dan door wolven: volgens een rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden zijn er tussen 2002 en 2020 wereldwijd 489 mensen aangevallen door wolven. Dat is al veel minder dan die 150.000 hondenbeten uit 2008.
Bewering 4: Er sterven per jaar 10 mensen op boerderijen, wat soms door dieren wordt veroorzaakt [Waar]
Stigas, het kenniscentrum voor veilig, gezond en duurzaam werken in de agrarische en groene sector, en de Arbeidsinspectie hebben in 2023 tien dodelijke ongevallen in de sector geturfd. Dit is op basis van berichten uit de media en gevallen die bekend zijn bij de Arbeidsinspectie, laat Peter Tamsma, manager preventieadvies bij Stigas, weten. Onderstaande grafiek is een reproductie van een grafiek met het aantal bedrijfsongevallen sinds 1979 die Tamsma via de mail stuurde.
Het gemiddeld aantal dodelijke slachtoffers ligt sinds 2014 op 10,9. 12 procent van die doden werd veroorzaakt door dieren. Het gaat dan om ongeveer 13 ongevallen in totaal. Ook klopt het volgens Stigas dat rijdende machines sinds 2014 in de helft van de gevallen verantwoordelijk zijn voor deze sterfgevallen, zoals Laura Bromet in het Kamerdebat beweerde.
Bewering 5: Er sterven per jaar 78 kinderen de verdrinkingsdood [Onwaar]
Bromets claim dat er per jaar 78 kinderen omkomen door verdrinking klopt niet. Volgens een factsheet [pdf] van het Universitair Medisch Centrum Groningen en het Nationaal Plan Zwemveiligheid van de Nationale Raad Zwemveiligheid (NRZ) uit 2021, zijn er sinds 2010 hoogstens 19 kinderen in een jaar doodgegaan door verdrinking. De cijfers komen van het CBS.
Bromets bewering over 78 verdronken kinderen per jaar is waarschijnlijk het gevolg van terminologische verwarring. UMCG en NRZ verstaan onder ‘verdrinken’: “het proces waarbij een kind met neus en mond onder water komt en hierdoor ademhalingsmoeilijkheden krijgt”. Onder deze definitie hoeft verdrinken dus geen fatale afloop te hebben. Het aantal ‘verdrinkingen’ ligt daardoor hoger dan het aantal verdrinkingsdoden, namelijk 78 kinderen gemiddeld per jaar: van 64 op zijn laagst in 2019 tot 106 op zijn hoogst in 2016. Daar zal Bromet het getal vandaan hebben.
Bewering 6: Er zijn de afgelopen 150 jaar twee doden door wolven gevallen [Onwaar]
Dion Graus stelde in het debat eerst dat de wolf nog nooit iemand heeft gedood en later dat er in de afgelopen 150 jaar, hoewel de wolf voorkomt in veel landen, twee doden zijn gevallen.
Volgens een Noors onderzoek [pdf] is er tussen 2002 en 2020 geen dodelijke aanval door wolven geweest in Europa. Er waren wel twee aanvallen met dodelijke afloop in Noord-Amerika in die periode en dit is wellicht waar Graus op doelde. Volgens het rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden zijn er tussen 2002 en 2020 wereldwijd 26 mensen gedood door wolven.
Het Noorse onderzoek was een vervolg op een eerder Noors onderzoek uit 2002. Volgens dit onderzoek zijn er in Europa alleen al tientallen doden gevallen door wolven in de afgelopen 150 jaar (dus sinds 1875). In Spanje waren er in de tweede helft van de twintigste eeuw bijvoorbeeld vier doden door aanvallen van wolven en in Polen kwamen in 1937 vijf kinderen om het leven door wolven. Sommige van deze aanvallen werden veroorzaakt doordat de wolf leed aan hondsdolheid.
Beide onderzoeken baseren zich op wetenschappelijke studies en op historische literatuur, interviews en berichten in kranten. De onderzoekers schrijven in 2021 dat hun methode niet alomvattend is, maar dat ze wel denken dat ze de meeste wolfaanvallen in Europa en Noord-Amerika gedocumenteerd hebben. Er zijn de afgelopen 150 jaar dus wel meer dan twee doden gevallen door wolven in deze gebieden.
Reacties politici
Aan Kamerleden Bromet en Graus is om een reactie gevraagd over hun onjuiste beweringen.
Graus gaat in zijn antwoord niet in op precieze aantallen: “Diverse ter zake deskundigen opperden inderdaad dat het ‘slechts’ bij een paar doden om een bewezen wolvenaanval is gegaan en dat bij eerdere aanvallen niet kon worden gegarandeerd dat het ‘een incident veroorzaakt door wolven’ betreft. In die tijd konden -en/of werden- immers geen deugdelijke forensische onderzoeken betrokken en/of mogelijke dna-sporen.”
En verder: “Ook bij aanvallen op andere dieren blijkt het achteraf niet altijd om een wolf als schuldige te gaan. Vandaar dat ik ook enige voorzichtigheid heb geuit via de woorden ‘geloof ik’. 100% zeker zullen we het nooit weten maar het gaat om relatief zeer weinig aanvallen met dodelijke afloop. Zeker in vergelijking met andere dieren en laten we de mens niet vergeten.”
Bromet heeft inhoudelijk niet gereageerd.
Conclusie
Het gevaar dat de wolf vormt voor de mens, is in het Tweede Kamerdebat vergeleken met veel andere zaken, van verkeersdoden tot slachtoffers van agressieve koeien. Een deel van de genoemde getallen klopt niet of valt niet te checken, maar zeker is dat verkeer, water, honden en bedrijfsongevallen in de agrarische sector nog steeds meer dodelijke slachtoffers maken dan de wolf. En hoewel er in de afgelopen 150 jaar in Europa doden zijn gevallen door de wolf, heeft deze sinds zijn terugkeer in Nederland geen mensen gedood. Zie onderstaande grafiek voor een vergelijking. Wel veroorzaken wolven per jaar gemiddeld 185,7 incidenten met landbouwvee.
Deze factcheck is deel van een serie over beweringen die in de Tweede Kamer over de wolf in Nederland werden gedaan.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)