| schema:text
| - Τον Αύγουστο του 2023, μεγάλη κυκλοφορία γνώρισε άρθρο του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, στο οποίο εκθείαζε βιβλίο που υποστήριζε ότι η επιρροή των ανθρώπων στη σύγχρονη κλιματική αλλαγή είναι αβέβαιη. Στην πραγματικότητα, το επίμαχο βιβλίο δεν αποτελεί μια αντικειμενική ανασκόπηση των σχετικών επιστημονικών δεδομένων, αλλά μια επιλεκτική διαστρέβλωσή τους.
Τον επόμενο μήνα, νέο άρθρο του ίδιου συντάκτη δήλωνε με βεβαιότητα ότι «το κλίμα αλλάζει αλλά δεν φταίει ο άνθρωπος» και απέδιδε την «κινδυνολογική υστερία» στον «πόλεμο της Μάργκαρετ Θάτσερ κατά των ανθρακωρύχων». Και πάλι όμως επρόκειτο για παραπληροφόρηση.
Και τα δύο άρθρα δημοσιεύτηκαν αρχικά σε ΜΜΕ του πρώην Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη (ΔΟΛ).
Το πρώτο άρθρο δημοσιεύτηκε έντυπα στην εφημερίδα Το Βήμα, και διαδικτυκά στον Οικονομικό Ταχυδρόμο – ot.gr και το in.gr. Έπειτα, υπήρξε αναπαραγωγή και σε τρίτες ιστοσελίδες, όπως οι europeanbusiness.gr, newideas.gr, irealestate.gr και greekfinanceforum.com.
Συγκεκριμένα, το πρώτο άρθρο αναφερόταν στο βιβλίο “Unsettled: What Climate Science Tells Us, What It Doesn’t and Why It Matters (Τίποτα Δεν Εχει Ξεκαθαρίσει)” του Steve Koonin. Σύμφωνα με το άρθρο, το βιβλίο «διαλύει πολλούς μύθους και δείχνει πως η αλήθεια διαφέρει πολύ απ’ όσα λένε οι προπαγανδιστές όπως κι εκείνοι που εξυπηρετούν συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα».
Όσον αφορά το δεύτερο άρθρο, δημοσιεύτηκε έντυπα στα Νέα, και παράλληλα στα in.gr και ot.gr. Έπειτα, αναδημοσιεύτηκε σε ιστοσελίδες όπως οι energia.gr, defence-point.gr και irealestate.gr.
Ανάλυση των ισχυρισμών
Το υπόβαθρο των συντακτών
Είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι ο αρθρογράφος, Ανδρέας Ανδριανόπουλος, δεν έχει εκπαιδευτικό υπόβαθρο στις θετικές επιστήμες, αλλά είναι πολιτικός και σύμβουλος επιχειρήσεων. Μεταξύ 1976 και 1992, διετέλεσε αρκετές φορές υφυπουργός και υπουργός σε κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας. Επίσης, όπως αναφέρεται στο βιογραφικό του, ένας από τους βασικούς τομείς ειδίκευσής του είναι ζητήματα πετρελαιαγωγών στην Ασία.
Ο κ. Ανδριανόπουλος είχε εκφράσει αντίστοιχες αρνητικές απόψεις και για την οικολογία ευρύτερα τουλάχιστον από το 2004. Είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι σε ορισμένα άρθρα, η επιχειρηματολογία του αφορμάται καταρχάς από τη θεωρούμενη αντίθεση της αναγνώρισης των ανθρωπογενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με την οικονομική ανάπτυξη και τον καπιταλισμό. Χαρακτηριστικά, ο κ. Ανδριανόπουλος αυτοτοποθετείται στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, τα περισσότερα παρακλάδια της οποίας εναντιώνονται στην αναγνώριση των περιβαλλοντικών κρίσεων, στο πλαίσιο άρνησης της αναγκαιότητας ρυθμιστικών παρεμβάσεων στην ελεύθερη αγορά1Lewandowsky, Stephan. “Liberty and the pursuit of science denial.” Current Opinion in Behavioral Sciences, vol. 42, 1 Dec. 2021, pp. 65-69, doi:10.1016/j.cobeha.2021.02.024. Αρχειοθετημένο εδώ.2Fremstad, Anders and Mark Paul. “Neoliberalism and climate change: How the free-market myth has prevented climate action.” Ecol. Econ., vol. 197, 1 July 2022, p. 107353, doi:10.1016/j.ecolecon.2022.107353.. Έτσι, και σε πρόσφατο σχόλιο του κ. Ανδριανόπουλου στο X (πρώην Twitter), ο ίδιος χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή «πρόσχημα για απολυταρχικές πολιτικές».
Όσον αφορά τον συγγραφέα του βιβλίου που αναφέρεται στο πρώτο άρθρο, Steven Koonin, παρότι είναι φυσικός, δεν έχει ειδικευτεί ακαδημαϊκά στην κλιματική επιστήμη, αλλά στη θεωρητική φυσική. Μεταξύ 2004 και 2009, είχε τον ρόλο του επικεφαλής επιστήμονα στην πετρελαιοβιομηχανική πολυεθνική BP, όπου ήταν υπεύθυνος για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων στρατηγικών εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Το 2007, ο Dr. Koonin είχε δηλώσει ότι τα περασμένα χρόνια ήταν ακόμη πιο σκεπτικιστής απέναντι στη κλιματική αλλαγή, αλλά κατά την παραμονή του στην BP, έγινε πιο θετικός απέναντι στις καθιερωμένες θέσεις της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή). Όπως έδειξε και η ανασκόπηση του οργανισμού InsideClimateNews, σε άλλη ομιλία του Dr. Koonin το 2007, ο ίδιος αναγνώρισε ότι η ανθρωπότητα έπαιζε κάποιο ρόλο στην παρατηρούμενη κλιματική αλλαγή, αλλά υποστήριξε ότι οι επιδράσεις της ανθρωπότητας στο κοντινό μέλλον ήταν αβέβαιης σημασίας. Παράλληλα, η έρευνά του στην BP, εστίαζε σε πρακτικές που δε θα άλλαζαν ριζικά το πλαίσιο παροχής ενέργειας, όπως για παράδειγμα η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Σε αυτό το σημείο, είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι η BP αποσύρθηκε το 1997 από την οργάνωση Global Climate Coalition (GCC), η οποία ήταν κατά της εφαρμογής μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ανοιχτά αρνητική στην θέση περί ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. H BP μάλιστα έγινε η πρώτη σχετική πολυεθνική που υποστήριξε δημοσίως την επιστημονική ομοφωνία για την κλιματική αλλαγή και ανανέωσε σχετικά το δημόσιο προφίλ της. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το προφίλ αυτό έχει αναγνωριστεί ως τέχνασμα της πρακτικής greenwashing, που αφορά την προώθηση ενός θετικού περιβαλλοντικού προσωπείου, έναντι αντιφατικών επιχειρηματικών πρακτικών. Το γεγονός αυτό τεκμηριώθηκε σε επιστημονικές ανασκοπήσεις3Li, Mei, et al. “The clean energy claims of BP, Chevron, ExxonMobil and Shell: A mismatch between discourse, actions and investments.” PLoS One, vol. 17, no. 2, 16 Feb. 2022, p. e0263596, doi:10.1371/journal.pone.0263596.4Tilsted, Joachim Peter, et al. “Petrochemical transition narratives: Selling fossil fuel solutions in a decarbonizing world.” Energy Res. Social Sci., vol. 94, 1 Dec. 2022, p. 102880, doi:10.1016/j.erss.2022.102880., σε εκθέσεις φορέων όπως της Greenpeace, καθώς και σε κοινοβουλευτική έρευνα στις ΗΠΑ που έλεγξε, μεταξύ άλλων, και εσωτερικά επιχειρηματικά έγγραφα.
Ενώ στους κύκλους αρνητών του φαινομένου αναπαράγεται ο ισχυρισμός ότι η ιδέα περί ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής προωθείται μόνο από περιβαλλοντικές οργανώσεις χωρίς να υπάρχουν στοιχεία, μια άλλη μεγάλη πολυεθνική του χώρου, η ExxonMobil, είχε αρχίσει να διεξάγει σειρά σχετικών ερευνών που τεκμηρίωσε την υπόθεση ήδη από την δεκαετία του 1970. Ωστόσο, η εταιρεία επέλεξε να προωθήσει διεθνώς την αρνητική στάση απέναντι στην ιδέα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής λόγω οικονομικών συμφερόντων. Επίσης, μια ανασκόπηση στο πολιτικό λόμπινγκ στις ΗΠΑ αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, έδειξε ότι μεταξύ 2000 και 2016, είχαν δαπανηθεί υπερπολλαπλάσια ποσά για την υποστήριξη των ορυκτών καυσίμων, σε σύγκριση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας5Brulle, Robert J. “The climate lobby: a sectoral analysis of lobbying spending on climate change in the USA, 2000 to 2016.” Clim. Change, vol. 149, no. 3, 1 Aug. 2018, pp. 289-303, doi:10.1007/s10584-018-2241-z. Αρχειοθετημένο εδώ..
Οι θέσεις της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσικής
Η Αμερικανική Εταιρεία Φυσικής (APS) είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους επιστημονικούς φορείς στις ΗΠΑ και διεθνώς.
Το 2007, η APS δημοσίευσε την πρώτη της επίσημη θέση αναφορικά με την φύση της σύγχρονης κλιματικής αλλαγής, χαρακτηρίζοντας την ύπαρξη της παγκόσμιας υπερθέρμανσης «αδιαμφισβήτητη». Ενώ η θέση έκανε λόγο για ανάγκη αυξημένης έρευνας για την πληρέστερη κατανόηση του ανθρώπινου αντικτύπου στο κλίμα, περιέγραφε με ξεκάθαρο τρόπο περιπτώσεις ανθρωπογενούς συμβολής στο φαινόμενο και καλούσε σε άμεση μείωση απελευθέρωσης κλιματικών αερίων.
Ωστόσο, η χρήση της λέξης «αδιαμφισβήτητη» χαρακτηρίστηκε αμφιλεγόμενη από κάποιους σκεπτικιστές, με το επιχείρημα ότι η επιστήμη πρέπει να είναι σε θέση να αμφισβητεί και συνηθισμένες ιδέες. Έτσι, το 2010 η APS δημοσίευσε μια συνοδευτική επεξήγηση της θέσης του 2007, αναλύοντας εκτενέστερα τα επιστημονικά δεδομένα και τα παρόντα εύρη κλιματικών εκτιμήσεων. Συνοπτικά πάντως, επαλήθευσε ότι ο ανθρωπογενής ρόλος της κλιματικής αλλαγής, ήταν ισχυρά εδραιωμένος.
Έπειτα, το 2014, ο Dr. Koonin, ως αντιπρόεδρος της επιτροπής δημόσιων υποθέσεων (POPA) της APS, επιλέχθηκε ως επικεφαλής μιας υποεπιτροπής που θα συνέτασε την επόμενη τοποθέτηση της APS για την κλιματική αλλαγή. Πριν από τη σύνταξη, ο ίδιος πρότεινε ένα ισομερές debate μεταξύ τριών ερευνητών που υποστήριζαν την ανθρωπογενή υπόθεση για τη κλιματική αλλαγή, καθώς και τριών σκεπτικιστών της. Αυτή η πρόταση υπήρξε ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη, καθώς η επιστημονική κοινότητα δεν ήταν ισομερώς χωρισμένη στο επίμαχο ζήτημα, αλλά ήδη τοποθετούνταν συντριπτικά υπέρ της ανθρωπογενούς υπόθεσης.
Ανεξαρτήτως, το debate έλαβε χώρα, και μετά τη λήξη του, η υποεπιτροπή του Dr. Koonin, η οποία δε διέθετε ειδίκευση στην κλιματική αλλαγή, συνέταξε μια θέση η οποία έκανε λόγο για περιορισμένη ανθρωπογενή συμβολή στην κλιματική αλλαγή, που όμως δεν έγινε αποδεκτή από την POPA. Τα μέλη της POPA υποστήριξαν σθεναρά την καθιερωμένη θέση της επιστημονικής κοινότητας επί του θέματος, και έτσι προέκυψε μια φορτισμένη σύγκρουση με τον Dr. Koonin. Ως αποτέλεσμα, ο ίδιος σύντομα παραιτήθηκε από την ιεραρχία της APS.
Έτσι, στην ενημερωμένη θέση της APS του 2015 για την κλιματική αλλαγή, ενώ αναγνωρίστηκε η γενική σπουδαιότητα των φυσικών κλιματικών μεταβολών και η αβεβαιότητα στα ακριβή μεγέθη ορισμένων εκτιμήσεων, υπογραμμίστηκε ότι οι ανθρωπογενείς επιπτώσεις καταγράφονταν ως ολοένα και πιο κυρίαρχες από τα μέσα του 19ου αιώνα, και ο ρόλος του αυξανόμενου διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ήταν πιο σίγουρος από ποτέ.
Η πιο πρόσφατη θέση της APS δημοσιεύτηκε το 2021, και πρεσβεύει ότι τα ενημερωμένα επιστημονικά δεδομένα έχουν καταστήσει ακόμα πιο σαφείς τις ανθρωπογενείς επιπτώσεις στο κλίμα, και κατ’ επέκταση, την ανάγκη περιορισμού της έκλυσης κλιματικών αερίων.
Οι διαστρεβλωμένες θέσεις του Dr. Koonin για την κλιματική αλλαγή
Έπειτα από την παραίτησή του το 2014, ο Dr. Koonin δημοσίευσε ένα άρθρο στην Wall Street Journal (WSJ) με τον τίτλο “Η κλιματική επιστήμη δεν έχει ξεκαθαρίσει“. Σύντομα, άρχισε να επεκτείνει τις θέσεις του άρθρου στο βιβλίο του “Unsettled: What Climate Science Tells Us, What It Doesn’t, and Why It Matters“, που δημοσιεύτηκε το 2021, και στο οποίο εστιάζει και το πρώτο από τα επίμαχα δημοσιεύματα. Ωστόσο, όπως εξήγησε σειρά ανεξάρτητων ειδικών, το βιβλίο βασιζόταν σε αναχρονιστικά, επιλεκτικά ή και καθαρά διαστρεβλωμένα στοιχεία.
Σύντομα μετά τη δημοσίευση του βιβλίου, η πιστοποιημένη ομάδα ελέγχου γεγονότων ClimateFeedback, έλεγξε αρκετούς από τους βασικούς ισχυρισμούς του, όπως προωθήθηκαν σε νέο άρθρο της WSJ, με τη συνδρομή 12 ειδικών στην κλιματική αλλαγή. Ενδεικτικά:
- Ο ισχυρισμός πως “ο πάγος της Γροιλανδίας δεν συρρικνώνεται ταχύτερα απ’ όσο 80 χρόνια νωρίτερα” είναι ψευδής. Η ταχύτητα μεταξύ 2003-2010, ήταν περί τις 2.5 φορές υψηλότερη της περιόδου 1900-20036Kjeldsen, Kristian K., et al. “Spatial and temporal distribution of mass loss from the Greenland Ice Sheet since AD 1900.” Nature, vol. 528, Dec. 2015, pp. 396-400, doi:10.1038/nature16183. και η ταχύτητα μεταξύ 2000-2019, 3 φορές υψηλότερη από τη μέση ταχύτητα σε σχέση με την τελευταία περίοδο ψύχρανσης7Carrivick, Jonathan L., et al. “Mass Loss of Glaciers and Ice Caps Across Greenland Since the Little Ice Age.” Geophys. Res. Lett., vol. 50, no. 10, 28 May. 2023, p. e2023GL103950, doi:10.1029/2023GL103950..
- Ο ισχυρισμός πως “η ταχύτητα της ανόδου της θάλασσας δεν έχει επιταχυνθεί” είναι ψευδής. Έχει υπάρξει σαφής επιτάχυνση από την δεκαετία του 1990, με τα πιο πρόσφατα δεδομένα να καταγράφουν διπλασιασμό ταχύτητας σε σχέση με το 1993.
- Ο ισχυρισμός πως “το μέγεθος των καμένων εκτάσεων διεθνώς έχει μειωθεί” είναι παραπλανητικός, καθώς δε διαχωρίζει τις ελεγχόμενες καύσεις που λαμβάνουν χώρα για γεωργικούς λόγους, από τις πυρκαγιές δασών που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή. Τα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η συχνότητα εμφάνισης των καιρικών φαινομένων που ευνοούν τη συχνότητα και σφοδρότητα των πυρκαγιών, έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω της κλιματικής αλλαγής8Jones, Matthew W., et al. “Global and Regional Trends and Drivers of Fire Under Climate Change.” Rev. Geophys., vol. 60, no. 3, 1 Sept. 2022, p. e2020RG000726, doi:10.1029/2020RG000726.. Υπάρχουν ισχυρά στοιχεία αύξησης έντασης και έκτασης των πυρκαγιών, σε περιοχές όπου αυτές εκδηλώνονται φυσικά και για μη γεωργικούς λόγους.
Πώς ξέρουμε ότι η σύγχρονη κλιματική αλλαγή είναι ανθρωπογενής
Η επικαιροποιημένη επιστημονική κατανόηση της κλιματικής αλλαγής, καταγράφεται στις εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Πρόκειται για διεπιστημονικό φορέα ανεξάρτητων ειδικών απ’ όλο τον κόσμο, που στεγάζεται από τον ΟΗΕ. Οι εν λόγω εκθέσεις βασίζονται στην βιβλιογραφία που έχει αξιολογηθεί από ομοτίμους, και αναλύουν ενδελεχώς τις έρευνες, τα συμπεράσματα και τις εκτιμήσεις τους, σε χιλιάδες σελίδες.
Το επίμαχο βιβλίο του Dr. Koonin, ασκεί κριτική στην 5η σειρά εκθέσεων της IPCC που δημοσιεύτηκε το 2013-2014. Ωστόσο, όπως ανέφερε και η APS, τα επιστημονικά δεδομένα έχουν επικαιροποιηθεί στην 6η σειρά εκθέσεων που δημοσιεύτηκε το 2021-2022.
Συνεπώς, παρακάτω θα συνοψίσουμε τα βασικά συμπεράσματα της 6η σειράς εκθέσεων. Όπως εξηγεί η σχετική ανακεφαλαίωση9IPCC, 2023: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to
the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, H. Lee and J. Romero (eds.)].
IPCC, Geneva, Switzerland, pp. 1-34, doi: 10.59327/IPCC/AR6-9789291691647.001, σε σχέση με τη προβιομηχανική περίοδο, η θερμοκρασία έχει πλέον αυξηθεί γύρω στον 1°C κατά μέσο όρο διεθνώς, κάτι που δεν έχει συμβεί για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, και με ταχύτητα που δεν έχει ξανακαταγραφεί τουλάχιστον για τα τελευταία 2 χιλιάδες χρόνια.
Είναι πιθανό η ταχύτητα αύξησης θερμοκρασίας να είναι υψηλότερη και από κάθε άλλη των τελευταίων εκατοντάδων χιλιάδων ετών, κρίνοντας από τις εξαιρετικά πιο αργές αλλαγές στην περιστροφή της γης που προκάλεσαν τις τελευταίες περιόδους θέρμανσης. Ωστόσο, οι άμεσες καταγραφές θερμοκρασίας είναι σχετικά αραιές ώστε να γίνει ασφαλής εκτίμηση για τάσεις σε μεμονωμένες δεκαετίες.
Έπειτα, είναι σίγουρο ότι στη σημερινή θέρμανση, δεν εμπλέκονται οι περιοδικές περιστροφές του πλανήτη των τελευταίων εποχών θέρμανσης, καθώς αυτές διαρκούν χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, τις γνωρίζουμε με απόλυτη ακρίβεια, και σε φυσιολογικές συνθήκες, δεν θα παρήγαγαν ανάλογο CO2 με το παρατηρούμενο για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Μάλιστα, η επόμενη φυσική γεωλογική φάση της ανθρωπότητας δεν θα ήταν η υπερθέρμανση αλλά ένας ακόμη διαδοχικός παγετώνας, ο οποίος πλέον αναμένεται να καθυστερήσει για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Συνολικά, είναι αδιαμφησβήτητο ότι, από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης, οι συγκεντρώσεις κλιματικών αερίων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα κατά βάση λόγω ανθρωπογενούς δραστηριότητας, σε επίπεδο και με ταχύτητα που μοιάζουν καινοφανείς τουλάχιστον για τα τελευταία 800 χιλιάδες χρόνια. Ειδικά για το διοξείδιο του άνθρακα, CO2, αυτό ισχύει για 2 εκατομμύρια χρόνια, συγκρίνοντας στοιχεία σε επίπεδο αιώνων.
Έτσι, από την ανασκόπηση όλων των λειτουργικών κλιματικών μοντέλων, το συμπέρασμα είναι πως, τουλάχιστον από το 1970, θα ήταν αδύνατον η αύξηση της θερμοκρασίας να εξηγείται από περιοδικές κλιματικές μεταβολές, ενώ είναι εξαιρετικά πιθανός ως κεντρικός ρόλος ο ανθρωπογενής.
Όντως, όπως βλέπουμε και στη σύνθεση των μοντέλων, όλα τους συμφωνούν ότι κατά την τελευταία δεκαετία, οι φυσικές μεταβολές είναι πρακτικά μηδενικές, και η παρατηρούμενη θερμοκρασία εξηγείται πλήρως από το συνδυασμό ελαφριάς ψύξης και ισχυρής θέρμανσης που έχει προκαλέσει η ανθρωπότητα.
Το συμπέρασμα σε βάθος χρόνου καταγράφεται παραστατικά στο εξής γράφημα:
Υπάρχει και σειρά άλλων δεδομένων που επιβεβαιώνουν τον ανθρωπογενή ρόλο στην σύγχρονη κλιματική αλλαγή. Ενδεικτικά, το γεγονός ότι η θέρμανση δεν καταγράφεται μόνο σε μεμονωμένες περιοχές του πλανήτη, αλλά καθολικά. Επίσης, ότι η έκλυση κλιματικών αερίων ανιχνεύεται ως ανθρώπινη και μέσω των ισότοπων ορυκτών καυσίμων στην ατμόσφαιρα, που δρουν ως δακτυλικό τους αποτύπωμα. Ακόμη, παρατηρείται θέρμανση του χαμηλότερου στρώματος της ατμόσφαιρας (τροπόσφαιρα), με παράλληλη ψύξη των ανώτερων στρωμάτων, που καταδεικνύει10Pisoft, Petr, et al. “Stratospheric contraction caused by increasing greenhouse gases.” Environ. Res. Lett., vol. 16, no. 6, 25 May. 2021, p. 064038, doi:10.1088/1748-9326/abfe2b. ότι αιτία θέρμανσης είναι τα κλιματικά αέρια, και όχι ηλιακοί ή ηφαιστειακοί παράγοντες.
Οι αβεβαιότητες της κλιματικής αλλαγής
Όπως και σε κάθε επιστημονικό αντικείμενο11Covitt, Beth A. and Charles W. Anderson. “Untangling Trustworthiness and Uncertainty in Science.” Sci. Educ., vol. 31, no. 5, 1 Oct. 2022, pp. 1155-80, doi:10.1007/s11191-022-00322-6., το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής ενέχει κάποιες αβεβαιότητες, οι οποίες μεταβάλλονται ανάλογα με το ακριβές πεδίο έρευνας, τα διαθέσιμα δεδομένα, και τις υπάρχουσες πρακτικές μελέτης τους και αναγωγής τους στο μέλλον. Οι εκθέσεις της IPCC, για να επικοινωνήσουν με ευνόητο τρόπο το ζήτημα στο εκάστοτε πεδίο, περιγράφουν την επιστημονική βεβαιότητα σε μια κλίμακα 5 μονάδων, από πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη, έως πολύ υψηλή12Kause, A., et al. “Confidence levels and likelihood terms in IPCC reports: a survey of experts from different scientific disciplines.” Clim. Change, vol. 173, no. 1, 1 July 2022, pp. 1-18, doi:10.1007/s10584-022-03382-3..
Σε μια ανασκόπηση των συμπερασμάτων της τελευταίας σειράς εκθέσεων της IPCC, διαπιστώνουμε ότι, ενώ υπάρχουν και μεμονωμένα συμπεράσματα που ενέχουν χαμηλή ή μέτρια βεβαιότητα, το σύνολο των βασικών συμπερασμάτων της κάθε ενότητας έρευνας, εμφανίζει από υψηλή έως πολύ υψηλή βεβαιότητα (επίπεδο 4 ή 5 με μέγιστο το 5).
Ενδεικτικά, παραθέτουμε το συμπέρασμα μιας βασικής ενότητας έρευνας:
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη ευημερία και την υγεία του πλανήτη (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας που κλείνει γρήγορα, για να διασφαλιστεί ένα βιώσιμο και αειφόρο μέλλον για όλους (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Η ανθεκτική ανάπτυξη απέναντι στην κλιματική αλλαγή, ενσωματώνει την προσαρμογή και τον μετριασμό για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης για όλους, και καθίσταται εφικτή από την αυξημένη διεθνή συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης πρόσβασης σε επαρκείς οικονομικούς πόρους, ιδιαίτερα για ευάλωτες περιοχές, τομείς και ομάδες, και χωρίς αποκλεισμούς και συντονισμένες πολιτικές (υψηλή εμπιστοσύνη). Οι επιλογές και οι ενέργειες που εφαρμόστηκαν αυτή τη δεκαετία θα έχουν επιπτώσεις και τώρα και για χιλιάδες χρόνια στο μέλλον (υψηλή εμπιστοσύνη). {3.1, 3.3, 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.7, 4.8, 4.9, Γράφημα 3.1, Γράφημα 3.3, Γράφημα 4.2} (Γράφημα SPM.1, Γράφημα SPM.6)
Είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι, στην περίπτωση που η ανθρωπότητα δε λάμβανε ούτε στο παρελθόν ούτε στο μέλλον κανένα μέτρο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, η επιστημονική αβεβαιότητα δεν αφορά το αν θα υπήρχαν επιπτώσεις ή όχι, αλλά το αν οι επιπτώσεις θα ήταν «απλώς» πολύ σοβαρές, ή μέχρι και ολέθριες.
Παραθέτουμε και οπτικά την φύση της αναφερόμενης αβεβαιότητας. Στο σενάριο πλήρους αδράνειας, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη αναμένεται να αυξανόταν από 4.1 έως 4.8 °C μέχρι το 2100, σε σχέση με την περίοδο προ της βιομηχανικής επανάστασης:
Παραθέτουμε και το αντίστοιχο συμπεριληπτικό γράφημα επιπτώσεων της IPCC. Διαπιστώνουμε ότι παρά τα εύρη των εκτιμήσεων, καθίσταται πρακτικά σίγουρο ότι πολλές επιπτώσεις θα είναι από σοβαρές έως πολύ σοβαρές πάνω από τους 2 με 3 °C, εντός του οποίου εύρους η ανθρωπότητα θα βρεθεί αν αρκεστεί μόνο στα υπάρχοντα κλιματικά μέτρα, που ήδη έχουν περιορίσει το ρίσκο των χειρότερων δυνατών σεναρίων.
Είναι σκόπιμο επίσης να επισημανθεί το πόσο πιο κρίσιμες εμφανίζονται οι εκτιμήσεις των επιστημονικών δεδομένων του 2022 έναντι αυτών του 2014, οι οποίες είναι πιθανό να επιβαρυνθούν και άλλο στην επόμενη ενημέρωση των δεδομένων. Μια από τις βασικές αιτίες μεταβολής των εκτιμήσεων, συνιστούν οι πολυάριθμες αλληλεπιδράσεις κλιματικών στοιχείων, που είναι σε θέση να επιταχύνουν απότομα τις κλιματικές μεταβολές μετά το πέρασμα ενός κατωφλιού θέρμανσης, και των οποίων ο ρόλος αποσαφηνίζεται καλύτερα τα τελευταία χρόνια13Wang, Seaver, et al. “Mechanisms and Impacts of Earth System Tipping Elements.” Rev. Geophys., vol. 61, no. 1, 1 Mar. 2023, p. e2021RG000757, doi:10.1029/2021RG000757..
Η επίκληση άσχετων επιστημόνων
Το πρώτο εξεταζόμενο άρθρο, κλείνει με την εξής αναφορά:
Κοντά σε όλα αυτά, δύσκολα θα μπορούσε να αγνοήσει κάποιος την πρόσφατη (Αύγουστος 2023) κραυγή αγωνίας του βραβευμένου με Νομπέλ φυσικού John Clauser, πως η αντικειμενική επιστήμη για το κλίμα έχει θυσιαστεί προς όφελος της πολιτικής. «Είμαστε τελείως βυθισμένοι στην ψευδοεπιστήμη», δήλωσε.
Στην πραγματικότητα, ο Dr. Clauser, παρότι συμμετείχε σε βράβευση Νόμπελ το 2022 για έρευνά του στην κβαντική φυσική προ δεκαετιών, δεν έχει καμιά ειδίκευση ή επιστημονική δημοσίευση στην κλιματική αλλαγή. Πρόσφατη ανάλυση των σχετικών αναφορών του, έδειξε ότι τα επιχειρήματα που έθεσε είναι γνωστά και έχουν διαψευστεί επανειλημμένα εδώ και πολλά χρόνια. Ενδεικτικά, προβληματισμό προκάλεσε η δήλωσή του ότι «το αυξανόμενο CO₂ μπορεί να παράγεται ή όχι από τους ανθρώπους, δεν παίζει ρόλο από πού έρχεται». Οι απόψεις του, που έρχονται σε αντίθεση με την ομοφωνία των ειδικών για την κλιματική αλλαγή, προστίθενται σε αυτές μιας μικρής ομάδας υπερήλικων φυσικών χωρίς σχετική ειδίκευση.
Αντίθετα, το Νόμπελ φυσικής του 2021, δόθηκε ακριβώς για την θεμελίωση των σύγχρονων μοντέλων της κλιματικής αλλαγής, που αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ακριβή δεκαετίες μετά. Το ίδιο έτος, 126 κάτοχοι βραβείων Νόμπελ υποστήριξαν την ανάγκη άμεσης διακοπής χρήσης των ορυκτών καυσίμων, λόγω των δυσμενών κλιματικών επιπτώσεων.
Είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι η επίκληση μεμονωμένων ερευνητών, άσχετων με το αντικείμενο της κλιματικής επιστήμης, ενώ αγνοείται η ομοφωνία του συνόλου των εξειδικευμένων ερευνητών, συνιστά συχνή πρακτική αρνητών του φαινομένου και παρατηρείται και σε άλλες περιπτώσεις άρνησης της επιστήμης.
Το «κλιματικό αφήγημα» δεν κατασκευάστηκε από την Μάργκαρετ Θάτσερ
Το δεύτερο από τα επίμαχα άρθρα, παρουσιάζει ανάλογες αλλά ακόμη πιο απόλυτες απόψεις σε σχέση με το πρώτο, χωρίς να κάνει πλέον λόγο για αβεβαιότητα αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, αλλά για βεβαιότητα ότι αυτή δεν είναι ανθρωπογενής.
Ο βασικός ισχυρισμός του δεύτερου άρθρου, αφορά τον ρόλο της πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Μάργκαρετ Θάτσερ:
Η κινδυνολογική υστερία για το κλίμα και την υπερθέρμανση έχει αφετηρία τη Μάργκαρετ Θάτσερ και τον πόλεμό της κατά των ανθρακωρύχων. Είχε τότε ζητήσει από τα κέντρα περιβαλλοντικών μελετών των πανεπιστημίων και ορισμένων think tanks να προχωρήσουν σε μελέτες που να δείχνουν την καταστρεπτική επιρροή του άνθρακα. Οταν μάλιστα πληροφορήθηκε πως η χρηματοδότηση των ερευνητικών αυτών κέντρων ήταν ελάχιστη, τα ενίσχυσε με κάποια εκατομμύρια. Εκτοτε ξεκίνησε το κίνημα για την προστασία του πλανήτη και την υπερθέρμανση! Η ίδια, μου είχε ομολογήσει πολύ αργότερα πως είχε τότε κάνει εγκληματικό λάθος…
Ανάλογοι ισχυρισμοί φαίνεται να ξεκίνησαν να προωθούνται από το ντοκιμαντέρ “The Great Global Warming Swindle” του 2007, το οποίο παρουσίαζε την κλιματική αλλαγή ως μια μεγάλη απάτη. Ωστόσο, σύντομα αποδείχθηκε ότι το ντοκιμαντέρ βασιζόταν σε μια σειρά παραπλανητικών ή και πλήρως λανθασμένων ισχυρισμών, συμπεριλαμβανομένου και του επίμαχου για την Μάργκαρετ Θάτσερ.
Η πιο ενδελεχής βιογραφία της Θάτσερ έχει δημοσιευτεί μεταξύ 2013 και 2019 σε 3 μέρη από τον δημοσιογράφο, και πλέον λόρδο, Charles Moore. Ο κ. Moore επιλέχθηκε γι’ αυτήν την εργασία από την ίδια την Θάτσερ, και είχε πλήρη πρόσβαση στο αρχείο και στους συνεργάτες της. Το επίμαχο ζήτημα προέκυψε στο τέλος της δεκαετίας του 1980, κοντά και στο τέλος της καριέρας της Θάτσερ, περίοδος που αναλύεται στο τρίτο βιβλίο της βιογραφίας.
Αντίθετα με τον επίμαχο ισχυρισμό περί μονοδιάστατης απόφασης, η βιογραφία εξηγεί14Moore, Charles. Margaret Thatcher: The Authorized Biography, Volume Three: Herself Alone. Penguin UK, 2019. Κεφάλαιο 13. ότι η Θάτσερ εξέτασε πολύπλευρα την επιλογή να προωθήσει την σπουδαιότητα της κλιματικής αλλαγής. Καταρχάς, σημαντικό ρόλο έπαιξε η κατάρτισή της ως χημικός, και το γεγονός ότι κλήθηκε από την επιστημονική Βασιλική Εταιρεία, της οποίας ήταν μέλος και εκτιμούσε βαθιά, να δώσει έναν λόγο, που η ίδια δεν ήθελε να είναι κοινότυπος. Επίσης, πείστηκε για την σπουδαιότητα του αντικειμένου, μέσα από επαφές με ευαισθητοποιημένους συμβούλους όπως ο Crispin Tickell, καθώς και σχετικούς επιστήμονες όπως ο James Lovelock. Αυτές τις αντιλήψεις τις ενέπλεξε με ευρύτερες πολιτικές αρχές, όπως την προσπάθειά της να διακρίνει το κόμμα της (Συντηρητικοί) ως περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένο σε αντιστοιχία με τους Πράσινους. Και τέλος, αναφέρεται ως σχετική και η προ ετών σύγκρουσή της με τους ανθρακωρύχους, αλλά πολύ συνοπτικά μόνο σε μία φράση σε ολόκληρο το κεφάλαιο.
Η βιογραφία εξηγεί ότι στο τελευταίο βιβλίο της Θάτσερ, που δημοσιεύτηκε το 2002 (“Statecraft“), η ίδια είχε πια μεταβάλει τις αντιλήψεις της, και ανέφερε αντίστοιχους ισχυρισμούς με τους εξεταζόμενους, περί αβέβαιων επιστημονικών στοιχείων και τον κίνδυνο που συνεπαγόταν η “καταστροφολογία” ως προς την δικαιολόγηση ενός “υπερεθνικού σοσιαλισμού”Διαχρονικά, βασικός πυλώνας της πολιτικής κοσμοθεωρίας της Θάτσερ, συνιστούσε η κριτική απέναντι σε σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδεολογίες.. Ωστόσο, ο βιογράφος περιγράφει ως σίγουρο ότι η Θάτσερ πίστευε πραγματικά στον περιβαλλοντισμό μέχρι το τέλος της καριέρας της, και χαρακτηριστικό είναι ότι δεν προώθησε μόνο το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, αλλά και άλλα αντίστοιχα, όπως το κλείσιμο της τρύπας του όζοντος και την προστασία των δασών του Αμαζονίου.
Σε κάθε περίπτωση, η βιογραφία επαληθεύει ότι, ενώ η Θάτσερ ήταν επιδραστική στην γνωστοποίηση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και την παροχή υποστήριξης σε σχετικούς επιστήμονες, δεν ήταν αυτή που «το δημιούργησε». Καταρχάς, η βιογραφία είχε αναφέρει ήδη σε αρχικό κεφάλαιο15Moore, Charles. Margaret Thatcher: The Authorized Biography, Volume One: Not for Turning. Penguin UK, 2013. Κεφάλαιο 16., ότι η πρώτη νύξη στην κλιματική αλλαγή, της είχε γίνει από την αρχή της πρωθυπουργίας της το 1979, από τον Επικεφαλής Επιστήμονα της βρετανικής κυβέρνησης, John Ashworth, στην πρώτη συνάντησή τους. Τότε η Θάτσερ δεν είχε δώσει σημασία. Επίσης, ο επιδραστικός σύμβουλός της Crispin Tickell, είχε μόνος του ευαισθητοποιηθεί για το ζήτημα από περίπου την ίδια εποχή. Επιπλέον, η ίδια πήρε την τελική απόφαση να δώσει την επίμαχη ομιλία στη Βασιλική Εταιρεία μια δεκαετία αργότερα, όταν διάβασε σχετικό άρθρο16“The challenge of global change.” Michael B. McElroy. New Scientist, 119 (July 28, 1988). Αρχειοθετημένο εδώ. στο περιοδικό New Scientist.
Στο πλαίσιο του επίμαχου ισχυρισμού, σημαντικό είναι, όπως σημειώνει και η βιογραφία, ότι η Θάτσερ δεν ήταν η πρώτη πολιτικός που προώθησε το ζήτημα διεθνώς. Είχαν προηγηθεί η Νορβηγίδα πρωθυπουργός Gro Harlem Brundtland, που με την επιστημονική της κατάρτιση, είχε καθοδηγήσει τη σχετική έκθεση-ορόσημο “Our Common Future” του 1987, καθώς και ο Καναδός πρωθυπουργός Brian Mulroney.
Συνολικά, όπως έχουμε επισημάνει και στο παρελθόν, οι θεωρίες που κάνουν λόγο για δημιουργία του “κλιματικού αφηγήματος” στο πλαίσιο πολιτικής πρωτοβουλίας, στην πραγματικότητα αντιστρέφουν τη ροή των γεγονότων. Πρώτη η επιστημονική κοινότητα έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, και αρκετό καιρό μετά άρχισαν να ευαισθητοποιούνται πολιτικοί και φορείς ευρείας απήχησης. Η έρευνα των μηχανισμών της κλιματικής αλλαγής είχε ξεκινήσει ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, στα τέλη του ίδιου αιώνα η έρευνα απέκτησε μαθηματική βάση, και από την δεκαετία του 1960 άρχισε να αναγνωρίζεται ευρέως μεταξύ ειδικών, καταλήγοντας στο 1990 όπου τα επιστημονικά δεδομένα οδήγησαν σε ομοφωνία της επιστημονικής κοινότητας για τα ανθρωπογενή αίτια της κλιματικής αλλαγής.
Συμπέρασμα
Και τα δύο επίμαχα άρθρα προωθούν κλιματική παραπληροφόρηση.
Οι θέσεις του Steven Koonin περί ριζικών αβεβαιοτήτων ως προς την αιτία της σύγχρονης κλιματικής αλλαγής, είναι αβάσιμες. Ο ίδιος δεν είναι κλιματικός επιστήμονας, αλλά πρώην ανώτατο στέλεχος της πετρελαιοβιομηχανίας. Το 2014 είχε επιδιώξει να υποβαθμίσει τη δημόσια θέση της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσικής στο ζήτημα με ένα μη αντικειμενικό debate, που οδήγησε στην αποχώρησή του από την ιεραρχία του φορέα. Η Αμερικανική Εταιρεία Φυσικής, όπως και όλοι οι αντίστοιχοι εγχώριοι και διεθνείς φορείς, υποστηρίζουν ομόφωνα την θέση περί ανθρωπογενούς αιτίας της κλιματικής αλλαγής.
Τα πιο επικαιροποιημένα επιστημονικά δεδομένα, καταδεικνύουν ότι σε όλους τους επιμέρους τομείς έρευνας της κλιματικής αλλαγής, υπάρχει από υψηλή έως πολύ υψηλή βεβαιότητα μεταξύ ειδικών. Έτσι, στην περίπτωση που η ανθρωπότητα δε λάμβανε ούτε στο παρελθόν ούτε στο μέλλον κανένα μέτρο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, η επιστημονική αβεβαιότητα δεν αφορά το αν θα υπήρχαν επιπτώσεις ή όχι, αλλά το αν οι επιπτώσεις θα ήταν «απλώς» πολύ σοβαρές, ή μέχρι και ολέθριες. Και χωρίς περαιτέρω μέτρα πάντως, οι σημερινές εκτιμήσεις κάνουν λόγο για τουλάχιστον σοβαρές επιπτώσεις.
Όσον αφορά τον ισχυρισμό ότι το «αφήγημα της κλιματικής αλλαγής» κατασκευάστηκε από την Μάργκαρετ Θάτσερ γύρω στο 1990 καθαρά για πολιτικούς λόγους, είναι επίσης λανθασμένος. Η πρόσφατη εγκεκριμένη βιογραφία της Θάτσερ, καταδεικνύει ότι η ίδια εξέτασε πολύπλευρα την απόφαση να προωθήσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων λόγω της επιστημονικής της κατάρτισης και της ευαισθητοποίησης συνεργατών της. Η ιδέα δεν ξεκίνησε από την ίδια, αλλά ήδη μία δεκαετία πριν την εναρκτήρια ομιλία της επί του θέματος, είχε προσπαθήσει να την ενημερώσει σχετικά ο τότε Επικεφαλής Επιστήμονας της βρετανικής κυβέρνησης. Έτσι, στην πραγματικότητα, η έρευνα για την κατανόηση της κλιματικής αλλαγής είχε ξεκινήσει από τον 19ο αιώνα, και η ανθρωπογενής φύση της είχε αρχίσει να αναγνωρίζεται ευρέως μεταξύ ειδικών από την δεκαετία του 1960.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)