| schema:text
| - Last Updated on August 27, 2024 by Neelam Singh
સારાંશ
એક ઓનલાઈન ન્યૂઝ મીડિયા દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ઉપવાસ કરવાથી તમામ પ્રકારની બીમારીઓ દૂર થઈ શકે છે. અમે હકીકત તપાસી અને આ દાવો મોટાભાગે ખોટો હોવાનું જણાયું.
દાવો
એક ઓનલાઈન ન્યૂઝ પેપરના દાવા પ્રમાણે, ઉપવાસ કરવાથી બીમારીઓ દૂર થઈ શકે છે. તેઓ રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા અને રોગોને રોકવા માટે ઉપવાસને અસરકારક પદ્ધતિ તરીકે પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે.
તથ્ય જાંચ
ઉપવાસ વિશે આયુર્વેદ શું કહે છે?
આયુર્વેદ, ભારતની પ્રાચીન ચિકિત્સા પદ્ધતિ, ઉપવાસને મદદરૂપ પ્રથા તરીકે જુએ છે પરંતુ બીમારીઓ માટે સાર્વત્રિક ઉપાય નથી. આયુર્વેદિક ગ્રંથો શરીરને શુદ્ધ કરવા, પાચનમાં સુધારો કરવા અને દોષો (શરીરની શક્તિઓને) સંતુલિત કરવા ઉપવાસને પ્રોત્સાહન આપે છે. વ્યક્તિગત બંધારણો (દોષો: વાત, પિત્ત અને કફ)ના આધારે વિવિધ ઉપવાસના અભિગમોની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, કફ દોષનું વર્ચસ્વ ધરાવતી વ્યક્તિઓને નિયમિત ઉપવાસ વધુ ફાયદાકારક લાગી શકે છે, જ્યારે પિત્ત બંધારણ ધરાવતા લોકોને તેમની મજબૂત પાચન તંત્રને કારણે લાંબા સમય સુધી ઉપવાસ કરવા સામે ચેતવણી આપવામાં આવે છે. આયુર્વેદ ભાર મૂકે છે કે ઉપવાસ વ્યક્તિગત જરૂરિયાતોને અનુરૂપ હોવા જોઈએ અને રોગો માટે એકલ ઈલાજ તરીકે ગણવાને બદલે સર્વગ્રાહી સ્વાસ્થ્ય દિનચર્યામાં એકીકૃત થવું જોઈએ.
જ્યારે ઋતુ બદલાવાની હોય ત્યારે તમારે ઉપવાસ કરવો જોઈએ?
આયુર્વેદ સંતુલન જાળવવા અને મોસમી બીમારીઓને રોકવા માટે મોસમી સંક્રમણો દરમિયાન તમારા આહાર અને જીવનશૈલીને સમાયોજિત કરવાનું સૂચન કરે છે. કેટલાક અભ્યાસો અનુસાર ઉપવાસ લાંબા આયુષ્યને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. આ સમય દરમિયાન ઉપવાસ કે હળવા ભોજન લેવાથી તમારા શરીરને મોસમી ફેરફારો સાથે અનુકૂલન કરવામાં મદદ મળી શકે છે. પરંતુ તેમ છતાં, આયુર્વેદ રોગોના સીધા ઉપચાર તરીકે ઉપવાસને સમર્થન આપતું નથી. તેના બદલે, આ પ્રથાઓ આરોગ્યને શ્રેષ્ઠ બનાવે છે અને અસંતુલનને અટકાવે છે જે અન્યથા માંદગી તરફ દોરી શકે છે.
શું ઉપવાસ કરવાથી ડેન્ગ્યુ અને મેલેરિયાથી બચી શકાય છે, જેમ કે વીડિયોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે?
ના, ખરેખર નથી. ઉપવાસ કરવાથી ડેન્ગ્યુ અને મેલેરિયા જેવા રોગોને રોકી શકાય છે, જે મચ્છરો દ્વારા ફેલાયેલા વાયરસ અને પરોપજીવીઓથી થાય છે તેવા દાવાને સમર્થન આપવા માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. મચ્છરજન્ય બીમારીઓના નિવારણ માટે મચ્છર નિયંત્રણ, જંતુનાશક દવાઓનો ઉપયોગ, મચ્છરદાની નીચે સૂવું અને મચ્છર ઉત્પત્તિના સ્થળોને દૂર કરવા જેવા પગલાંની જરૂર છે.ઉપવાસ આ ચેપને રોકવામાં કોઈ ભૂમિકા ભજવતું નથી. આવા દાવાઓ ભ્રામક અને જોખમી હોઈ શકે છે. તેઓ સાબિત નિવારક વ્યૂહરચનાઓથી ધ્યાન હટાવી શકે છે જે વૈજ્ઞાનિક સંશોધન દ્વારા માન્ય કરવામાં આવી છે.
શું ઉપવાસ કરવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધી શકે છે?
ના, બરાબર નથી. ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસનો રોગપ્રતિકારક તંત્રને તેના સંભવિત લાભો માટે અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો છે, જેમ કે ઓટોફેજી તરીકે ઓળખાતી પદ્ધતિ દ્વારા બળતરા ઘટાડવા અને સેલ્યુલર રિપેર પ્રક્રિયાઓને વધારવા. જો કે, ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ અમુક વ્યક્તિઓમાં રોગપ્રતિકારક સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપી શકે તેમ હોવા છતાં, એવા કોઈ નિર્ણાયક પુરાવા નથી કે તે રોગોને મટાડી શકે અથવા બીમારીઓ સામે સાર્વત્રિક રક્ષણ પૂરું પાડી શકે.
રોગપ્રતિકારક તંત્રની અસરકારકતા આનુવંશિકતા, પોષણ અને પર્યાવરણીય પરિબળોથી પ્રભાવિત થાય છે. જો કે ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ એકંદર આરોગ્ય અને સુખાકારીમાં ફાળો આપી શકે છે, તે રોગ નિવારણ અથવા સારવાર માટે તમારી એકમાત્ર પદ્ધતિ ન હોવી જોઈએ.
શું ઉપવાસ કરવાથી લાંબા બીમારી દૂર થઈ શકે છે?
ના, તે દીર્ઘકાલિન રોગોનો ‘ઇલાજ’ કરી શકશે નહીં. સંશોધન સૂચવે છે કે ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ ઇન્સ્યુલિનની સંવેદનશીલતા વધારીને અને વજન ઘટાડવામાં મદદ કરીને મેટાબોલિક સ્વાસ્થ્યને સુધારી શકે છે. તે ખાસ કરીને ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ અને સ્થૂળતા જેવી પરિસ્થિતિઓ માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે, પરંતુ તે ક્રોનિક રોગો માટે ‘ઉપચાર’ નથી. તે એક વ્યાપક સારવાર યોજનાનો એક ભાગ હોવો જોઈએ જેમાં મેડિકલ દેખરેખ, યોગ્ય દવાઓ, આહાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફારનો સમાવેશ થાય છે.
ક્રોનિક રોગોનું સફળતાપૂર્વક સંચાલન કરવા માટે ઘણી બધી બાબતો ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે. જો કેઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ સંભવિત સ્વાસ્થ્ય લાભો દર્શાવે છે, તમારે તેને સાવધાનીપૂર્વક અને હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ્સના માર્ગદર્શન હેઠળ અનુસરવું જોઈએ.એક નકલી પોસ્ટ વોટ્સએપ પર એક વાયરલ મેસેજ બતાવે છે જેમાં મેડબેડ નામની કંપની વિશે વાત કરવામાં આવી છે જેણે એક મશીન બનાવ્યું છે જેનો ઉપયોગ “કોઈપણ રોગને ઉપાડવા અને 2.5 મિનિટમાં તેનો ઈલાજ કરવા માટે કરી શકાય છે.
નિષ્ણાતો(ઍક્સપર્ટ) શું કહે છે?
ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ આયુર્વેદના એમડી સ્કોલર ડો. અનુસુઈયા ગોહિલે જણાવ્યું હતું કે, “આયુર્વેદ મુજબ લંઘાણા તરીકે ઓળખાતી એક વિભાવના છે, જે શરીરને ડિટોક્સિફાય કરીને તેને મજબૂત બનાવે છે અને આમ રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં સુધારો કરે છે. જો કે, લંગણાનો અર્થ કેવળ ઉપવાસ નથી. તેનો અર્થ એ છે કે તમારા શરીરને બિનજરૂરી ખોરાક અથવા અતિશય આહારથી ભરાવવાને બદલે, જીવવા માટે જેટલું જરૂરી હોય તેટલું જ ખાઈને તમારા શરીરને હળવું રાખો. લંઘાને સામાન્ય રીતે ઉપવાસ સાથે સરખાવવામાં આવે છે, પરંતુ તે શુદ્ધ ઉપવાસ નથી. સ્વસ્થ રહેવા માટે વ્યક્તિએ યોગ્ય ખોરાક લેવો જોઈએ. લંગણા એ ઘણા રોગો માટે એક શક્તિશાળી ઉપચાર છે, પરંતુ તે ઉપવાસની આધુનિક વ્યાખ્યામાં સંપૂર્ણપણે બંધબેસતું નથી.”
હોલી મિશન ક્લિનિક, નવી દિલ્હીના જનરલ ફિઝિશિયન ડૉ. ઉબૈદ ઉર રહેમાન કહે છે, “એ સ્પષ્ટ કરવું અગત્યનું છે કે ઉપવાસ અને ઉપવાસની નકલ કરતા આહાર આરોગ્યને કેટલાક લાભો આપી શકે છે, પરંતુ તે તમામ રોગોનો ઈલાજ નથી. લોકોએ સંતુલિત પોષણ, નિયમિત વ્યાયામ અને જરૂરિયાત મુજબ તબીબી માર્ગદર્શનનો સમાવેશ કરતી વ્યાપક આરોગ્ય પદ્ધતિ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
શું ઉપવાસ દરેક માટે સલામત છે?
ઉપવાસ દરેક માટે યોગ્ય નથી. ડાયાબિટીસ, ખાવાની વિકૃતિઓ અથવા ગર્ભાવસ્થા જેવી તબીબી પરિસ્થિતિઓ સાથે કામ કરતી વ્યક્તિઓ માટે આ ખાસ કરીને સાચું છે. આ સ્થિતિ ધરાવતા લોકો અથવા લોહીમાં શર્કરાના સ્તરને અસર કરતી દવાઓ લેતા લોકો માટે ઉપવાસની પદ્ધતિ શરૂ કરતા પહેલા ડૉક્ટરો અને , ડાયેટિશિયન ની સલાહ લેવી મહત્વપૂર્ણ છે.
ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ પ્રત્યેની વ્યક્તિગત પ્રતિક્રિયાઓ અલગ છે, અને તે કેટલી સારી રીતે કાર્ય કરે છે તે જાણવા માટે અમને વધુ અભ્યાસની જરૂર છે. આ હોવા છતાં, પુરાવા સ્થૂળતા સામેની લડાઈમાં ઉપયોગી સાધન તરીકે ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસની સંભવિતતાને પ્રોત્સાહિત કરે છે. તે સૂચવે છે કે આહારના અભિગમમાં વધુ અભ્યાસ અને સુધારણા યોગ્ય છે.ઉપવાસ વિશે વિચારનારાઓએ ડિહાઇડ્રેશન, ઇલેક્ટ્રોલાઇટ અસંતુલન અને મેટાબોલિક સ્વાસ્થ્ય પર અસરો સહિતના સંભવિત જોખમોનું પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. એ સમજવું અગત્યનું છે કે ઉપવાસને આવશ્યક તબીબી સારવારના વિકલ્પ તરીકે ક્યારેય ન જોવો જોઈએ. હંમેશા તમારા સ્વાસ્થ્યને પ્રાધાન્ય આપો અને તમારા આહાર અથવા આરોગ્યની દિનચર્યામાં કોઈ નોંધપાત્ર ફેરફાર કરતા પહેલા , ડાયેટિશિયન સાથે સલાહ લો.
શું ઉપવાસ કેન્સરની સારવારમાં મદદ કરી શકે છે?
ઉપવાસ કેન્સરની સારવારમાં કેટલાક પુરાવા દર્શાવે છે અને સામાન્ય કોષોનું રક્ષણ કરતી વખતે કેન્સરના કોષોને નબળા બનાવીને આડઅસરો ઘટાડે છે. જો કે, આ ફાયદાઓ પર હજી સંશોધન કરવામાં આવી રહ્યું છે, અને કેન્સરની એકમાત્ર સારવાર તરીકે ઉપવાસ પર આધાર રાખવો જોઈએ નહીં. સારવારના ભાગરૂપે ઓન્કોલોજિસ્ટ સાથે તેની ચર્ચા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. તેમ છતાં કેટલાક ઉભરતા પુરાવા સૂચવે છે કે ઉપવાસ કેન્સરના કોષોની વૃદ્ધિને મર્યાદિત અથવા અટકાવી શકે છે અને ઉપચારના પરિણામોમાં સુધારો કરી શકે છે, કેન્સર બાયોલોજી સાથે તેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા અંગેની અમારી સમજ મર્યાદિત છે.
ફાસ્ટિંગ-મિમિકીંગ ડાયેટ (FMDs) માઉસ મોડલ્સમાં શક્તિશાળી કેન્સર વિરોધી અસરો દર્શાવે છે. FMD ક્રોનિક આહાર કરતાં વધુ શક્ય છે કારણ કે તે નિયમિત ખોરાક લેવા દે છે અને ગંભીર વજન ઘટાડવા અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને સંભવિત નુકસાન અટકાવે છે. જો કે, દવા સાથેની સંયુક્ત સારવારની તુલનામાં ઉપવાસ અથવા FMD ની સ્થાપિત ગાંઠો સામે ઓછી અસરકારકતા હોઈ શકે છે, જેણે ઉંદરમાં કેન્સર-મુક્ત અસ્તિત્વ હાંસલ કરવામાં નોંધપાત્ર સફળતા દર્શાવી છે. તેથી, પ્રમાણભૂત કેન્સર સારવાર સાથેcFMDનું સંયોજન દર્દીઓમાં કેન્સર-મુક્ત જીવન ટકાવી રાખવાની સૌથી વધુ સંભાવના ધરાવે છે, જેમ કે પ્રીક્લિનિકલ મોડલ્સ દ્વારા સૂચવવામાં આવ્યું છે.
ઉપવાસ કરવાથી શું ફાયદો થાય છે?
ઇન્ટર્મેંટન્ટ ઉપવાસ (IF) ચોક્કસ કેલરીની ગણતરીની જરૂરિયાત વિના વજન ઘટાડવાને પ્રોત્સાહન આપવા સહિત અનેક સ્વાસ્થ્ય લાભો આપે છે. તે ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકારને પણ ઘટાડી શકે છે, રક્ત ખાંડના સ્તરને સંચાલિત કરવામાં મદદ કરે છે અને સંભવિત રીતે ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસનું જોIF એ બળતરા ઘટાડવાના વચનો દર્શાવ્યા છે, જે ક્રોનિક રોગો સાથે જોડાયેલ છે. પ્રાણીઓના અભ્યાસો સૂચવે છે કે ઉપવાસ BDNF ના ઉત્પાદનમાં વધારો કરીને મગજની તંદુરસ્તીમાં વધારો કરી શકે છે, એક હોર્મોન જે ચેતા કોષોના વિકાસમાં મદદ કરે છે. જો કે, એ નોંધવું અગત્યનું છે કે વર્તમાન સંશોધન નાના અથવા ટૂંકા અભ્યાસો પર આધાર રાખે છે, જે ઘણીવાર પ્રાણીઓમાં કરવામાં આવે છે. ઉપવાસની લાંબી અસરો અને ફાયદાઓને સંપૂર્ણ રીતે સમજવા માટે વધુ ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા માનવીય અભ્યાસ જરૂરી છે.
નિષ્કર્ષ
જો કે ઉપવાસ કરવાથી સંભવિત સ્વાસ્થ્ય લાભો છે, ઉપવાસ કરવાથી રોગોનો ઈલાજ થઈ શકે છે તે દાવાને પુરાવા દ્વારા સમર્થન મળતું નથી. લોકોને કહેવું કે ઉપવાસ કરવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં સુધારો થાય છે અને ડેન્ગ્યુ અને મેલેરિયા સામે રક્ષણ મળે છે તે ભ્રામક છે. જ્યારે વ્યક્તિઓ જવાબદારીપૂર્વક કરે છે ત્યારે ઉપવાસ તંદુરસ્ત જીવનશૈલીમાં ફાળો આપી શકે છે.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)