| schema:text
| - Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Gezondheidszorg bepaalt 11 procent van onze gezondheid; gedrag en leefstijl 38 procent.
Oordeel
Waar
Bron van de bewering
In een interview met het AD over zijn kijk op de zorg strooit bijzonder hoogleraar Rogier Hoenders met cijfers over de volksgezondheid en de gezondheidszorg in Nederland. Over de mate waarin de zorg bijdraagt aan de gezondheid zegt hij:
“Als we het over gezondheid hebben, gaat het al snel over geneeskunde. Maar de medische zorg bepaalt slechts 11 procent van onze gezondheid en ons eigen gedrag en leefstijl maar liefst 38 procent.”
Rogier Hoenders
Vergelijkbare cijfers worden vaker genoemd, onder meer bij expertisecentrum Pharos, zorgverzekeraar VGZ, GGD GHOR, Lifestyle4Health, zorgenstelsel.nl en essenburgh.com.
Waarom is dit waar?
Deze percentages gaan over determinanten van gezondheid. Op vzinfo.nl, een website van het RIVM met informatie over onder andere gezondheid en zorg, staat uitgelegd wat die precies zijn: alle factoren die de volksgezondheid beïnvloeden. Er zijn vijf determinanten die vaak genoemd worden in lijstjes met dit soort percentages:
De invloed van en toegang tot zorg.
-
Persoonsgebonden factoren die genetisch of verworven zijn, zoals een hoge bloeddruk en overgewicht (en dus ook de genetische aanleg daarvoor).
-
Leefstijl: ongunstig gedrag, zoals roken of overmatig alcoholgebruik, en gunstig gedrag, zoals voldoende lichaamsbeweging en genoeg slaap.
-
Fysieke omgevingsomstandigheden zoals de kwaliteit van de lucht en het water.
-
Sociale omgevingsomstandigheden zoals hoe veilig iemand zich voelt of sociale cohesie.
-
Daarnaast zijn preventieve en maatschappelijke determinanten van invloed op de volksgezondheid. Ook kunnen ziekten of aandoeningen als determinant dienen voor andere ziekten of gezondheid volgens vzinfo.nl. Deze soort determinanten laten we buiten beschouwing, want ze worden niet genoemd op de plaatsen waar de bewering wordt gedaan.
De relatieve bijdrage van deze factoren wordt op twee manieren bepaald, volgens de Britse Health Foundation: door te identificeren hoeveel elke factor de verschillen in gezondheid van verschillende bevolkingsgroepen verklaart en door te kijken hoeveel elke determinant bijdraagt aan veranderingen in gezondheidsfactoren als levensverwachting op de lange termijn. Er is veel variatie in de exacte percentages, wat volgens literatuuronderzoek van Booske et al. komt door verschillen in wat er gemeten wordt, hoe de determinanten worden gedefinieerd en de specifieke maatstaven die binnen elke factor gemeten worden.
De percentages geven aan hoe groot de invloed van elke determinant is op de gezondheid, maar waar komen de cijfers vandaan? Op een aantal van de webpagina’s die spreken van de 11 procent, zorgenstelsel.nl en essenburgh.com, staat een cirkeldiagram waar de percentages uit gehaald zijn. Lifestyle4Health citeert ook een Engelstalige pagina waar hetzelfde diagram te vinden is.
Het cirkeldiagram is in 2016 gemaakt door Edwin Choi, een grafisch ontwerper die vooral werkt binnen de Amerikaanse gezondheidszorg. Op zijn website legt hij uit hoe het diagram tot stand gekomen is. Het aandeel van 11 procent voor de gezondheidszorg is gebaseerd op het gemiddelde van de geschatte percentages uit zeven verschillende onderzoeken.
In een artikel van Health Affairs [pdf] dat Choi aanhaalt, staat een overzicht van verschillende, vooral Amerikaanse, onderzoeken en het aandeel dat ze ieder toeschrijven aan de verschillende gezondheidsdeterminanten. De gezondheidszorg krijgt in deze onderzoeken een invloed van 10 tot 20 procent toegewezen en leefstijl een invloed van 36 tot 50 procent. Die onderzoeken stammen uit de periode 1980 tot 2010. Een recenter onderzoek uit 2015 noemt 20 procent voor de zorg en 30 procent voor leefstijl.
Reactie Rogier Hoenders
Hoenders, om commentaar gevraagd:
“Er circuleren altijd wat wisselende cijfers over dit soort schattingen. Het hangt er vanaf welke definitie en/of indeling je gebruikt.”
Rogier Hoenders
Ook bevestigt hij dat hij de website van Edwin Choi en de onderzoeken die daar als bron gebruikt worden, gezien heeft.
Conclusie
Dat de zorg 11 procent van onze gezondheid bepaalt en gedrag en leefstijl 38 procent, klopt in grote lijnen. Er is veel onderzoek gedaan naar dat soort determinanten van gezondheid en hoeveel invloed ze hebben, maar de percentages die daaruit komen verschillen van onderzoek tot onderzoek. Dit komt onder andere door verschillen in wat er gemeten wordt en hoe de determinanten precies worden gedefinieerd. Maar de resultaten liggen vaak wel dicht bij elkaar, en de percentages die Rogier Hoenders noemt vallen ruim binnen die marge.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)