| schema:text
| - Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Het is ongezond om havermout als ontbijt te eten.
Oordeel
Onwaar
Bron van bewering
‘Waarom havermout niet ideaal is voor gewichtsverlies!’ is de titel van een video op het TikTok-account @Leefbewustnederland [archief]. “Eén van de slechtste dingen die je jezelf en je kinderen kunt geven als ontbijt: havermout”, begint Mike Verest de 90 seconden durende video. “Zo is er een schokkend onderzoek naar buiten gekomen van Harvard University.” De studie deed bloedmetingen bij tieners met overgewicht na het eten van havermout of omelet.
“De havermoutgroep had niet alleen hogere insulinewaarde, cortisolwaarde en hogere adrenalinewaarde – wat laat zien dat ze onder stress stonden letterlijk. Ook had de havermoutgroep 81% meer honger, at dus 81% meer ten opzichte van de omeletgroep. (…) Als je je honger wil stillen, als je wil afvallen, als je een stabiele suikerspiegel wil hebben gedurende de dag, zorg er dan voor dat vetten en eiwitten de basis zijn van jouw ontbijt.”
In de comments krijgt de video niet veel bijval. Een flink aantal mensen zegt juist te zijn afgevallen sinds ze havermout eten, en sommigen weten meer over het onderzoek, bijvoorbeeld dat er toegevoegde suiker in de havermoutpap zat.
Op de socials zijn al langer video’s te vinden (zoals deze, deze of deze uit september 2023) die allemaal verwijzen naar een studie gedaan aan Harvard University. Vaak figureert in deze havermoutposts arts en auteur Mark Hyman, die met zijn boeken, Youtube-kanaal en podcast een groot bereik heeft. Hyman propageert een dieet met veel groenten en vet en relatief weinig koolhydraten. Hyman lijkt op Instagram en TikTok een belangrijke bron van negatieve geluiden over havermout. De uitleg in de video van @leefbewustnederland komt bijvoorbeeld op veel punten woordelijk overeen met die van Hyman.
Waarom is dit onwaar?
Het onderzoek dat op TikTok en Instagram wordt genoemd, is een experiment van David S. Ludwig en collega’s uit 1999. Het onderzoek draaide om de invloed van de zogenaamde Glycemische Index (GI) van een maaltijd op bloedwaarden en eetgedrag.
Dat zit zo: voeding met een hoge glycemische index laat de bloedsuikerspiegel na de maaltijd sneller stijgen dan voeding met een lage glycemische index. Dat verschil wordt ook wel aangeduid met ‘snelle’ versus ‘langzame’ koolhydraten. Witbrood heeft bijvoorbeeld een hogere glycemische index dan bruine bonen. Na een witte boterham zal de bloedsuikerspiegel dus sneller stijgen dan na een bord bruine bonen.
In het onderzoek van Ludwig kwamen 12 tieners met overgewicht drie keer naar een onderzoekscentrum. Ze kregen als ontbijt en lunch een experimentele maaltijd, waarna ze later in de middag moesten aangeven hoeveel honger ze hadden. Tegelijkertijd werden allerlei bloedwaarden – glucose, insuline, hormonen – gemeten.
Er werd met tussenpozen van enkele weken gekeken naar het effect van drie maaltijden: met een lage GI, gemiddelde GI en een hoge GI.
Pap met vijf suikerklontjes
De maaltijd met lage GI bestond uit een omelet met spinazie en tomaat, plus grapefruit en appel toe. De maaltijden met hoog-GI en gemiddeld GI bestonden uit havermout of havergrutten met melk, room, water en veel toegevoegde suiker (fructose of glucose). Havergrutten zijn gesneden haverkorrels. Om havermout te maken worden haverkorrels gestoomd, gesneden en geplet. Door die bewerking is havermout makkelijker verteerbaar en heeft het een wat hogere GI dan havergrutten.
Uit het onderzoek van Ludwig blijkt inderdaad dat de tieners na nadat ze bij ontbijt en lunch havermout aten in de namiddag meer honger hadden dan na twee omelet-maaltijden. In hun bloed waren ook hogere suikerwaarden en insulinespiegels te zien. Dat laatste is niet echt verrassend, want de havermoutmaaltijd bevatte naast 61 gram havermout ook 19 gram glucose: vijf suikerklontjes. De melk was zelfs behandeld met een enzym dat lactose afbreekt en zo extra glucose vrijmaakt. De pap was kortom mierzoet.
Suikerdip en vreetbui
In de publicatie speculeren Ludwig en collega’s over de betekenis van hun metingen. Ze stellen dat de snelle toename in bloedsuikerwaarden na een GI-maaltijd en de daarop volgende insulinepiek opmaat is voor een dip: laag bloedsuiker, honger en vreetbuien. Een laag-GI-dieet zou het tegenovergestelde bereiken, maar of dat op lange termijn helpt om af te vallen, daarvoor was in 1999 meer onderzoek nodig. Toch hebben laag-GI-diëten (bijvoorbeeld meer vet en eiwit dan koolhydraten) sindsdien veel aandacht gekregen, onder meer door de dieetboeken en media-optredens van David Ludwig.
Er zijn sinds 1999 tientallen studies gepubliceerd naar het effect van laag-GI-diëten op overgewicht en bloedwaarden. Als de resultaten bij elkaar worden genomen in reviews, dan is het bewijs ronduit schraal. Een review uit 2023 van onderzoek bij kinderen concludeert dat het laag-GI-dieet vergeleken met verschillende met andere dieetstijlen geen voordeel lijkt te bieden bij kinderen met overgewicht of obesitas.
Een grotere review uit 2021 waarin onderzoek met opgeteld bijna twee miljoen volwassenen worden geëvalueerd, komt tot dezelfde slotsom. Diëten met een lage GI waren “over het algemeen niet beter dan diëten met een hoge GI wat betreft het verminderen van lichaamsgewicht of lichaamsvet.” De auteurs van deze review stellen dat GI een onnauwkeurige maatstaf is om iets te zeggen over de kwaliteit van een maaltijd.
Conclusie
Havermout staat op de socials de laatste tijd te boek als een ongezond omdat het overgewicht in de hand zou werken. Die conclusie trekken sommigen op basis van een onderzoek uit 1999 naar het effect van havermout op bloedsuikerwaarden en hongergevoel bij tieners met overgewicht. Alleen werd in dat experiment extra suiker aan de pap toegevoegd. Een vezelrijk volkorenproduct als havermout – zonder toegevoegde suiker – geldt nog altijd als een verantwoord ontbijt.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)