| schema:text
| - Μέσα ενημέρωσης και λογαριασμοί στα social media αναπαράγουν τον ισχυρισμό πως, σύμφωνα με εμπιστευτική έκθεση της Pfizer, δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πρόκειται να πεθάνουν ως αποτέλεσμα των εμβολίων mRNA. Επιπρόσθετα, τα εν λόγω δημοσιεύματα αναφέρουν πως τα mRNA εμβόλια προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους και δεκάδες χιλιάδες ανεπιθύμητες ενέργειες μέσα στις πρώτες εβδομάδες κυκλοφορίας τους. Ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής, καθώς κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από την σχετική έκθεση της Pfizer.
Αναπαραγωγές του ισχυρισμού σε μέσα ενημέρωσης και ιστολόγια: greeknewsondemand.com, karditsastakra.com, makeleio.gr, choratouaxoritou.gr
Παραδείγματα παρόμοιων αναπαραγωγών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίσκονται αρχειοθετημένα εδώ, εδώ, εδώ, και εδώ.
Ο εξεταζόμενος ισχυρισμός
Ανάλυση του ισχυρισμού
Η αρχική πηγή των εξεταζόμενων άρθρων είναι ένα δημοσίευμα της ιστοσελίδας thepeoplesvoice.tv η οποία, όπως έχουμε αναλύσει και σε προηγούμενο άρθρο μας, παρουσιάζει εκτενές ιστορικό παραπληροφόρησης. Η έκθεση της φαρμακευτικής εταιρίας Pfizer στην οποία αναφέρονται τα εξεταζόμενα δημοσιεύματα είναι υπαρκτή, ωστόσο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, το περιεχόμενό της δεν έχει σχέση με τα όσα αναφέρουν τα εξεταζόμενα δημοσιεύματα.
Το ιστορικό της δημοσιοποίησης της έκθεσης της Pfizer
Το mRNA εμβόλιο της Pfizer κατά της COVID-19 με την εμπορική ονομασία Comirnaty, έλαβε πλήρη έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) στις 23 Αυγούστου 2021. Τέσσερις ημέρες μετά, η αυτοαποκαλούμενη μη κερδοσκοπική ομάδα “Public Health and Medical Professionals for Transparency (PHMPT)” (Επαγγελματίες της Δημόσιας Υγείας και της Ιατρικής για τη Διαφάνεια) κατέθεσε αίτημα με βάση το Νόμο περί Ελευθερίας της Πληροφόρησης (FOIA) ζητώντας από τον FDA όλα τα δεδομένα που διαθέτει σχετικά με το εμβόλιο Comirnaty. Ακολούθησε δικαστική διαμάχη μεταξύ των δύο πλευρών, που αφορούσε την ταχύτητα δημοσιοποίησης των δεδομένων. Η ομάδα PHMPT ζήτησε να επισπευσθεί η διαδικασία και να δημοσιοποιηθούν όλα τα δεδομένα (άνω των 329.000 σελίδων συνολικά) εντός 4 μηνών. Η πρόταση του FDA έκανε λόγο για δημοσιοποίηση μόλις 500 σελίδων το μήνα, ρυθμός που είναι συνηθισμένος σε δημοσιοποιήσεις δεδομένων μετά από κάποιο αίτημα FOIA, καθώς υπάρχουν και πολλά άλλα παρόμοια αιτήματα στα οποία ο FDA έχει την υποχρέωση να ανταποκριθεί. Τελικώς το δικαστήριο, λόγω της εξαιρετικής σημασίας της υπόθεσης, εξέδωσε διαταγή με βάση την οποία ο FDA υποχρεούται να δημοσιοποιεί 55,000 σελίδες το μήνα. Τα έγγραφα που δημοσιοποίησε η Pfizer στη συνέχεια αναρτήθηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα της PHMPT, και μεταξύ αυτών βρίσκεται και η έκθεση στην οποία αναφέρονται τα εξεταζόμενα δημοσιεύματα.
Το περιεχόμενο της έκθεσης της Pfizer
Η επίμαχη έκθεση (αρχειοθετημένη εδώ) έχει τίτλο “Cumulative Analysis of Post-authorization Adverse Event Reports of PF-07302048 (BTN162B2) Received Through 28-Feb-2021” (μετάφραση: “Σωρευτική ανάλυση των αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων μετά την έγκριση του PF-07302048 (BTN162B2) που ελήφθησαν έως τις 28-Φεβ-2021”) και ημερομηνία έγκρισης 30 Απριλίου 2021. Πρόκειται λοιπόν για μία πρώιμη ανάλυση των αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων στα πλαίσια της φαρμακοεπαγρύπνησης, όταν το εμβολιαστικό πρόγραμμα βρισκόταν στην αρχή του. Πλέον, μετά από εκατομμύρια εμβολιασμούς σε όλο τον πλανήτη, υπάρχουν πολύ περισσότερα διαθέσιμα δεδομένα τα οποία και έχουν αναλυθεί διεξοδικά1Durand, Julie, et al. “Safety Monitoring of COVID-19 Vaccines: Perspective from the European Medicines Agency.” Clin. Pharmacol. Ther., vol. 113, no. 6, 1 June 2023, pp. 1223-34, doi:10.1002/cpt.2828..
Στην πρώτη παράγραφο της έκθεσης αναφέρεται ότι:
[Αρχικό κείμενο]
This document provides an integrated analysis of the cumulative post-authorization safety data, including U.S. and foreign post-authorization adverse event reports received through 28 February 2021.
[Μετάφραση]
Αυτό το έγγραφο παρέχει μία ολοκληρωμένη ανάλυση των σωρευτικών μετεγκριτικών δεδομένων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των μετεγκριτικών αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό που ελήφθησαν έως τις 28 Φεβρουαρίου 2021.
Τα ανεπιθύμητα συμβάντα (adverse events) στα πλαίσια της φαρμακοεπαγρύπνησης
Σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο για την Εναρμόνιση των Τεχνικών Απαιτήσεων για τα Φαρμακευτικά Προϊόντα Ανθρώπινης Χρήσης (ICH), τα ανεπιθύμητα συμβάντα (adverse events) ορίζονται ως εξής:
[Αρχικό κείμενο]
Any untoward medical occurrence in a patient or clinical investigation subject administered a pharmaceutical product and which does not necessarily have to have a causal relationship with this treatment. An adverse event (AE) can therefore be any unfavourable and unintended sign (including an abnormal laboratory finding, for example), symptom, or disease temporally associated with the use of a medicinal product, whether or not considered related to the medicinal product.
[Μετάφραση]
Οποιοδήποτε δυσάρεστο ιατρικό περιστατικό σε ασθενή ή υποκείμενο κλινικής έρευνας που του χορηγήθηκε ένα φαρμακευτικό προϊόν, και το οποίο δεν έχει απαραίτητα αιτιολογική σχέση με αυτήν τη θεραπεία. Ως εκ τούτου, ένα ανεπιθύμητο συμβάν (adverse event) μπορεί να είναι οποιοδήποτε δυσμενές και ακούσιο σημάδι (συμπεριλαμβανομένου ενός μη φυσιολογικού εργαστηριακού ευρήματος, για παράδειγμα), σύμπτωμα ή ασθένεια που σχετίζεται χρονικά με τη χρήση ενός φαρμακευτικού προϊόντος, είτε θεωρείται ότι σχετίζεται είτε όχι με το φαρμακευτικό προϊόν.
Το γεγονός ότι η έννοια των “ανεπιθύμητων συμβάντων” (“adverse events”) δεν αφορά σε παρενέργειες των εμβολιασμών αλλά σε ιατρικά περιστατικά που έλαβαν χώρα σε χρονική συσχέτιση με τον εμβολιασμό χωρίς απαραίτητα να υπάρχει και αιτιακή συσχέτιση, τονίζεται και στην επίμαχη έκθεση της Pfizer. Συγκεκριμένα, στη σελίδα 6 του εγγράφου αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
An accumulation of adverse event reports (AERs) does not necessarily indicate that a particular AE was caused by the drug; rather, the event may be due to an underlying disease or some other factor(s) such as past medical history or concomitant medication.
[Μετάφραση]
Η συγκέντρωση αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων δεν υποδηλώνει απαραίτητα ότι ένα συγκεκριμένο ανεπιθύμητο συμβάν προκλήθηκε από το φάρμακο. Απεναντίας, το συμβάν μπορεί να οφείλεται σε μια υποκείμενη νόσο ή σε άλλους παράγοντες όπως το προηγούμενο ιατρικό ιστορικό ή σε παράλληλα λαμβανόμενη φαρμακευτική αγωγή.
Η αξιολόγηση των ανεπιθύμητων συμβάντων ως προς την ύπαρξη ή μη αιτιακής συσχέτισης με την χορήγηση του εξεταζόμενου φαρμακευτικού προϊόντος είναι μία περίπλοκη διαδικασία2Lucas, Sylvia, et al. “Pharmacovigilance: reporting requirements throughout a product’s lifecycle.” Therapeutic Advances in Drug Safety, vol. 13, 1 Jan. 2022, p. 20420986221125006, doi:10.1177/20420986221125006. που αποτελείται από έναν συνδυασμό στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων, εξέτασης της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά, και άλλων παραγόντων.
Η διαστρέβλωση των δεδομένων
Τα εξεταζόμενα δημοσιεύματα αναφέρουν πως η Pfizer “επιβεβαίωσε” ότι τα εμβόλιά της ευθύνονται για ξαφνική αύξηση των θανάτων και ανεπιθύμητες ενέργειες, και πως τα εμβόλια mRNA προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους και δεκάδες χιλιάδες αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες. Αναφέρουν επίσης ότι σύμφωνα με την έκθεση της Pfizer τα εμβόλια mRNA πρόκειται να σκοτώσουν δισεκατομμύρια, και πως η Pfizer το γνώριζε και παρόλα αυτά δεν απέσυρε τα εν λόγω εμβόλια.
Στην πραγματικότητα η έκθεση πουθενά δεν κάνει λόγο για δισεκατομμύρια νεκρούς, ενώ οι αναφορές για θανάτους και άλλα ανεπιθύμητα συμβάντα είναι, όπως είδαμε παραπάνω, περιστατικά που έλαβαν χώρα κάποια χρονική στιγμή μετά τον εμβολιασμό χωρίς απαραίτητα να έχουν προκληθεί από αυτόν.
Είναι αυτονόητο πως, ειδικά σε περίοδο μαζικών εμβολιασμών, παρουσιάζονται πολυάριθμα ανεπιθύμητα ιατρικά περιστατικά τα οποία δεν σχετίζονται με τους εμβολιασμούς, δεδομένου ότι τέτοια περιστατικά παρουσιάζονται ούτως ή άλλως στον γενικό πληθυσμό. Το νόημα της συνολικής ανάλυσης των αναφορών είναι κατά κύριο λόγο ο εντοπισμός ενδείξεων αυξημένης συχνότητας της παρουσίασης ενός ανεπιθύμητου ιατρικού συμβάντος σε όσους έλαβαν κάποιο φαρμακευτικό σκεύασμα, σε σχέση με την αντίστοιχη συχνότητα στον γενικό πληθυσμό. Εάν υφίσταται αυξημένη συχνότητα, αυτό αποτελεί ένδειξη πως κάποια από τα περιστατικά σχετίζονταν αιτιωδώς με το φαρμακευτικό σκεύασμα. Εάν αντιθέτως δεν υφίσταται αυξημένη συχνότητα, τότε το συμπέρασμα είναι ότι το σύνολο των περιστατικών δεν προκλήθηκαν από το σκεύασμα, καθώς η συχνότητα εμφάνισής τους ήταν η απολύτως αναμενόμενη.
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα science.org τον Δεκέμβριο του 2020, κατά την εκκίνηση του εμβολιαστικού προγράμματος, ο φαρμακευτικός χημικός Derek Lowe εξήγησε πως ενδεχόμενη ερμηνεία των αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων ως παρενεργειών των εμβολιασμών, θα οδηγούσε με μαθηματική βεβαιότητα σε χιλιάδες ψευδείς “παρενέργειες” που στην πραγματικότητα δεν θα σχετίζονταν με τους εμβολιασμούς, καθώς θα επρόκειτο για τα στατιστικά αναμενόμενα ιατρικά περιστατικά που συνέβαιναν ανέκαθεν. Δεδομένου μάλιστα ότι στο πρώτο χρονικό διάστημα κυκλοφορίας των εμβολίων οι ηλικιωμένοι και οι ευπαθείς ομάδες είχαν προτεραιότητα, τα στατιστικά αναμενόμενα ιατρικά περιστατικά για το εν λόγω χρονικό διάστημα είναι ακόμα περισσότερα.
Τα πραγματικά δεδομένα
Σύμφωνα με την επίμαχη έκθεση της Pfizer, τα μόνα ανεπιθύμητα συμβάντα που αναφέρθηκαν μέχρι την ημερομηνία δημοσίευσής της και θεωρήθηκαν πιθανώς σχετιζόμενα με το εμβόλιο ήταν οι περιπτώσεις αναφυλαξίας. Αναφέρονται και τα VAED / VAERD (ενισχυμένη νόσος / ενισχυμένη αναπνευστική νόσος) ως θεωρητικό ρίσκο μετά τον εμβολιασμό, ενώ αναφέρεται επιπλέον ότι η χορήγηση των εμβολίων κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και θηλασμού και η χορήγηση των εμβολίων σε παιδιά κάτω των 12 ετών κατατάσσονται στις “ελλείπουσες πληροφορίες”.
Όσον αφορά την αναφυλαξία, αναφέρεται πως δεν προέκυψαν νέα δεδομένα ασφαλείας καθώς η συγκεκριμένη παρενέργεια περιγράφεται ήδη επαρκώς στην επισήμανση του προϊόντος. Συγκεκριμένα, στη σελίδα 10 της έκθεσης αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
Evaluation of BC cases Level 1 – 4 did not reveal any significant new safety information. Anaphylaxis is appropriately described in the product labeling as are non-anaphylactic hypersensitivity events. Surveillance will continue.
[Μετάφραση]
Από την αξιολόγηση των BC περιπτώσεων επιπέδου 1 – 4 δεν προέκυψε καμία νέα σημαντική πληροφορία ασφαλείας. Η αναφυλαξία περιγράφεται καταλλήλως στην επισήμανση του προϊόντος όπως και τα μη αναφυλακτικά περιστατικά υπερευαισθησίας. Η επιτήρηση θα συνεχιστεί.
Όσον αφορά τα VAED / VAERD, αναφέρεται πως με βάση τα στοιχεία εξακολουθεί να αποτελεί ένα θεωρητικό ρίσκο των εμβολιασμών, χωρίς ωστόσο να αποδεικνύεται συσχέτιση. Συγκεκριμένα, στη σελίδα 11 της έκθεσης αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
No post-authorized AE reports have been identified as cases of VAED/VAERD, therefore, there is no observed data at this time. […]
Overall, there were 37 subjects with suspected COVID-19 and 101 subjects with confirmed COVID-19 following one or both doses of the vaccine; 75 of the 101 cases were severe, resulting in hospitalisation, disability, life-threatening consequences or death. None of the 75 cases could be definitively considered as VAED/VAERD. In this review of subjects with COVID-19 following vaccination, based on the current evidence, VAED/VAERD remains a theoretical risk for the vaccine. Surveillance will continue.
[Μετάφραση]
Καμία μετεγκριτική αναφορά AE δεν έχει αναγνωριστεί ως περίπτωση VAED/VAERD, συνεπώς, δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα προς το παρόν. […]
Συνολικά, εντοπίστηκαν 37 πιθανά κρούσματα COVID-19 και 101 επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19 μετά από μία ή δύο δόσεις του εμβολίου. 75 από τις 101 περιπτώσεις ήταν σοβαρές, με αποτέλεσμα νοσηλεία, αναπηρία, επικίνδυνες για τη ζωή επιπτώσεις ή θάνατο. Καμία από τις 75 περιπτώσεις δεν μπορεί να θεωρηθεί επιβεβαιωμένη περίπτωση VAED / VAERD. Σε αυτή την ανασκόπηση ατόμων με COVID-19 μετά από εμβολιασμό, με βάση τις τρέχουσες αποδείξεις, τα VAED / VAERD παραμένουν ένα θεωρητικό ρίσκο του εμβολίου. Η επιτήρηση θα συνεχιστεί.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως από τον Φεβρουάριο του 2021 που συντάχθηκε η έκθεση της Pfizer μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει εκατομμύρια εμβολιασμοί παγκοσμίως, και το φαινόμενο έχει αναλυθεί εκτενέστερα και με πολύ περισσότερα διαθέσιμα δεδομένα. Τα στοιχεία έδειξαν3Bigay, Julie, et al. “Vaccine-associated enhanced disease in humans and animal models: Lessons and challenges for vaccine development.” Front. Microbiol., vol. 13, 10 Aug. 2022, p. 932408, doi:10.3389/fmicb.2022.932408. ότι δεν υφίσταται κανένα απολύτως ρίσκο για VAED / VAERD.
Όσον αφορά τη χορήγηση των εμβολίων κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και θηλασμού και τη χορήγηση των εμβολίων σε παιδιά κάτω των 12 ετών, κατατάσσονται στις περιπτώσεις για τις οποίες υπήρχαν “ελλείπουσες πληροφορίες”. Aυτό προβλεπόταν στο σχέδιο φαρμακοεπαγρύπνησης που προτάθηκε κατά την χορήγηση άδειας επείγουσας χρήσης (Emergency Use Authorization), διότι δεν υπήρχαν σχετικές πληροφορίες από τις αρχικές κλινικές μελέτες του εμβολίου. Σε αυτές τις κατηγορίες, η έκθεση της Pfizer καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν προέκυψαν ενδείξεις για προβλήματα στην ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών. Συγκεκριμένα, στη σελίδα 13 της έκθεσης αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
There were no safety signals that emerged from the review of these cases of use in pregnancy and while breast feeding.
[Μετάφραση]
Δεν προέκυψαν ενδείξεις για θέματα ασφαλείας από την ανασκόπηση αυτών των περιπτώσεων χορήγησης κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και κατά τη διάρκεια θηλασμού.
Αντίστοιχα, για την χορήγηση του εμβολίου σε παιδιά κάτω των 12 ετών, στη σελίδα 15 αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
No new safety signals of vaccine lack of efficacy have emerged based on a review of these cases.
[Μετάφραση]
Δεν προέκυψαν ενδείξεις για θέματα ασφαλείας ή αναποτελεσματικότητα του εμβολίου από την ανασκόπηση αυτών των περιπτώσεων.
Πλέον υπάρχει πληθώρα διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων τόσο για τη χορήγηση του εμβολίου κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και θηλασμού4Novillo, Blanca and Alicia Martínez-Varea. “COVID-19 Vaccines during Pregnancy and Breastfeeding: A Systematic Review.” Journal of Personalized Medicine, vol. 13, no. 1, Jan. 2023, doi:10.3390/jpm13010040.5Ciapponi, Agustín, et al. “Safety of COVID-19 vaccines during pregnancy: A systematic review and meta-analysis.” Vaccine, vol. 41, no. 25, 7 June 2023, pp. 3688-3700, doi:10.1016/j.vaccine.2023.03.038. όσο και για τους εμβολιασμούς παιδιών κάτω των 12 ετών6Hause, Anne M. “COVID-19 Vaccine Safety in Children Aged 5–11 Years — United States, November 3–December 19, 2021.” MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep., vol. 70, 2021, doi:10.15585/mmwr.mm705152a1.7Mao Hu, B. S. “Safety of the BNT162b2 COVID-19 Vaccine in Children Aged 5 to 17 Years.” JAMA Pediatr., vol. 177, no. 7, 1 July 2023, pp. 710-7, doi:10.1001/jamapediatrics.2023.1440.. Τα στοιχεία έδειξαν ότι και σε αυτές τις πληθυσμιακές κατηγορίες οι εμβολιασμοί είναι ασφαλείς και αποτελεσματικοί, με θετικό ισοζύγιο οφέλους – ρίσκου.
Για όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες ανεπιθύμητων συμβάντων που εξετάστηκαν στην έκθεση της Pfizer, στο τέλος της κάθε ανασκόπησης ξεχωριστά αναφέρονται τα εξής:
[Αρχικό κείμενο]
This cumulative case review does not raise new safety issues. Surveillance will continue.
[Μετάφραση]
Αυτή η σωρευτική ανασκόπηση περιπτώσεων δεν εγείρει νέα ζητήματα ασφάλειας. Η επιτήρηση θα συνεχιστεί.
Το τελικό συμπέρασμα της έκθεσης αναφέρεται στην σελίδα 29 του εγγράφου:
[Αρχικό κείμενο]
Review of the available data for this cumulative PM experience, confirms a favorable benefit: risk balance for BNT162b2. Pfizer will continue routine pharmacovigilance activities on behalf of BioNTech according to the Pharmacovigilance Agreement in place, in order to assure patient safety and will inform
the Agency if an evaluation of the safety data yields significant new information for BNT162b2.
[Μετάφραση]
Η ανασκόπηση των διαθέσιμων δεδομένων αυτής της σωρευτικής μετεγκριτικής εμπειρίας, επιβεβαιώνει θετικό ισοζύγιο οφέλους – ρίσκου για το BNT162b2. Η Pfizer θα συνεχίσει τις προβλεπόμενες ενέργειες φαρμακοεπαγρύπνησης όπως ορίζει η υπάρχουσα Συμφωνία Φαρμακοεπαγρύπνησης, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια των ασθενών και θα ειδοποιήσει την Υπηρεσία εάν από κάποια αξιολόγηση δεδομένων ασφαλείας προκύψουν νέες πληροφορίες για το BNT162b2.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός πως έκθεση της Pfizer από το 2021 αποκάλυψε ότι τα εμβόλια mRNA θα σκοτώσουν δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο είναι ψευδής, καθώς δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά στο επίμαχο έγγραφο της Pfizer. Ψευδής είναι και ο ισχυρισμός ότι η εν λόγω έκθεση αναφέρει πως τα εμβόλια mRNA προκάλεσαν χιλιάδες θανάτους και δεκάδες χιλιάδες ανεπιθύμητες ενέργειες μέσα στις πρώτες εβδομάδες κυκλοφορίας τους. Στην πραγματικότητα η έκθεση παρουσιάζει και αξιολογεί αναφορές ανεπιθύμητων συμβάντων μετά τον εμβολιασμό οι οποίες δεν προκλήθηκαν απαραίτητα από αυτόν, ενώ καταλήγει στο τελικό συμπέρασμα πως το ισοζύγιο οφέλους – ρίσκου για το εμβόλιο της Pfizer είναι θετικό. Επιπρόσθετα, σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότερα διαθέσιμα δεδομένα από την εποχή δημοσιοποίησης της εν λόγω έκθεσης και έχει πλέον επιβεβαιωθεί μέσα από εκτενείς μελέτες σε συστήματα υγείας ανά τον κόσμο ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των αναφορών ανεπιθύμητων συμβάντων δεν υπήρχε αιτιακή συσχέτιση με τους εμβολιασμούς.
Fact-checker ο οποίος καλύπτει ευρύ φάσμα θεματολογίας, εστιάζοντας περισσότερο στην ψευδοεπιστημονική παραπληροφόρηση.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)