| schema:text
| - Μεγάλη απήχηση διεθνώς παρουσίασαν δημοσιεύματα, τα οποία ισχυρίζονταν ότι νέα μελέτη τεκμηρίωσε πως η κατανάλωση σπορέλαιων μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη καρκίνου του ορθού και του παχέως εντέρου. Μερικά δημοσιεύματα έκαναν λόγο μέχρι και για «κόκκινο συναγερμό». Στην πραγματικότητά όμως, η συγκεκριμένη μελέτη δεν τεκμηρίωσε αιτιώδη σύνδεση, και η συνολική βιβλιογραφία καθιστά την όποια σύνδεση αβέβαιη.
Αναπαραγωγές των ισχυρισμών σε μέσα ενημέρωσης και ιστοσελίδες: newsbomb.gr, iatropedia.gr, dnews.gr, zougla.gr, news4health.gr, typosthes.gr, neakriti.gr, iraklionews.gr, newsitamea.gr, sbctv.gr, phaistosnews.gr
Οι εξεταζόμενοι ισχυρισμοί
Κάποια δημοσιεύματα έγραψαν τα εξής:
Τα δημοφιλή μαγειρικά έλαια που χρησιμοποιούνται σε εξαιρετικά επεξεργασμένες δυτικές δίαιτες μπορεί να προκαλούν αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου του παχέος εντέρου, έδειξε μια νέα μελέτη υπό την αιγίδα της αμερικανικής κυβέρνησης.
Τα ανθυγιεινά σπορέλαια όπως το ηλίανθο, το σταφυλόκουκους, η κανόλα και το καλαμπόκι θα μπορούσαν να προκαλέσουν χρόνια φλεγμονή στο σώμα, αναφέρει η έρευνα.
Μέχρι τώρα τα στοιχεία που συνδέουν το μαγειρικό λάδι με τον καρκίνο του παχέος εντέρου ήταν ασαφή. Ωστόσο, η πρόσφατη αμερικανική μελέτη εντόπισε τα σπορέλαια ως τον πιθανό παράγοντα που συμβάλλει όταν εξέτασαν όγκους από περισσότερα από 80 άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου, ηλικίας μεταξύ 30 και 85 ετών.
Οι όγκοι εμφάνισαν αυξημένα επίπεδα βιοδραστικών λιπιδίων, τα οποία είναι μικρά ελαιώδη μόρια που παράγονται όταν το σώμα μεταβολίζει τα σπορέλαια, σε σύγκριση με πιο υγιή λίπη, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Gut.
Ορισμένα δημοσιεύματα έγραψαν επίσης:
Ο διάσημος επιστήμονας Dr. Timothy Yeatman δήλωσε ότι τα ευρήματα – που δημοσιεύονται στο επιστημονικό περιοδικό Gut – υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη επαναξιολόγησης τμημάτων της δυτικής διατροφής, συμπεριλαμβανομένων των προστιθέμενων σακχάρων, των κορεσμένων λιπαρών, των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και των σπορέλαιων.
«Είναι γνωστό ότι οι ασθενείς με ανθυγιεινή διατροφή έχουν αυξημένη φλεγμονή στον οργανισμό τους», υποστήριξε στον Ιndependent ο Δρ Yeatman.
«Τώρα βλέπουμε αυτή τη φλεγμονή στους ίδιους τους όγκους του παχέος εντέρου και ο καρκίνος είναι σαν μια χρόνια πληγή που δεν επουλώνεται – αν το σώμα σας ζει καθημερινά με εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, η ικανότητά του να επουλώνει αυτή την πληγή μειώνεται λόγω της φλεγμονής και της καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος, που τελικά επιτρέπει στον καρκίνο να αναπτυχθεί».
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως τα κορυφαία υγειονομικά ιδρύματα των ΗΠΑ έχουν διευκρινίσει ότι η κατανάλωση μέτριας ποσότητας σπορέλαιων ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής δεν έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί καρκίνο.
Υπάρχουν επίσης δημοσιεύματα που διακινούνται στο ελληνικό διαδίκτυο σε βάθος δεκαετίας, τα οποία προβαίνουν σε ακόμη πιο κινδυνολογικούς χαρακτηρισμούς για τα σπορέλαια. Παραδείγματα έχουν αναρτηθεί στα bostanistas.gr, cibum.gr, onmed.gr και proionta-tis-fisis.com.
Ανάλυση ισχυρισμών
Η επίμαχη μελέτη και οι αναφορές του επικεφαλής της
Η εν λόγω μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Gut του εκδότη BMJ το Δεκέμβριο του 20241Soundararajan, Ramani, et al. “Integration of lipidomics with targeted, single cell, and spatial transcriptomics defines an unresolved pro-inflammatory state in colon cancer.” Gut, 26 Nov. 2024, pp. 2024-332535, doi:10.1136/gutjnl-2024-332535. Αρχειοθετημένο εδώ.. Η μελέτη επεδίωξε να ερευνήσει τη σύνδεση των λιπιδίων και των φλεγμονών, στο περιβάλλον καρκινικών όγκων του ορθού και του παχέως εντέρου (καρκίνοι που εν συντομία, ονομάζονται CRC). Γι’ αυτόν τον σκοπό, οι ερευνητές ανέλυσαν 40 δείγματα κυττάρων από καρκίνους CRC, και συνέκριναν επίσης 81 δείγματα CRC με φυσιολογικά κύτταρα των ίδιων ασθενών. Συνολικά, συμπέραναν ότι το προφίλ λιπιδίων των δειγμάτων CRC, προωθούσε ένα περιβάλλον τοπικής φλεγμονής και απέτρεπε την επίλυσή της. Η μελέτη έκλεισε με πρόταση διερεύνησης μεθόδων μεταβολής των λιπιδίων στο περιβάλλον των όγκων CRC, με στόχο την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών πρακτικών.
Ταυτόχρονα με τη δημοσίευση της μελέτης, αναρτήθηκε και σχετικό δελτίο τύπου από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, ερευνητές της οποίας ηγούνταν της μελέτης. Η σύνοψη του δελτίου είχε ως εξής:
- Η χρόνια φλεγμονή, που τροφοδοτείται από κακές διατροφικές επιλογές, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη του καρκίνου του παχέος εντέρου.
- Με τεχνολογία αιχμής, αυτή η μελέτη αποκαλύπτει το πώς τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και τα φλεγμονώδη σπορέλαια που χρησιμοποιούνται σε συσκευασμένα προϊόντα τροφίμων, μπορεί να συμβάλλουν στη χρόνια φλεγμονή.
- Αυτή η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για μια νέα θεραπευτική πρακτική, τη φαρμακευτική επίλυση, η οποία χρησιμοποιεί θα φυσικά προϊόντα αντί για συνθετικά φάρμακα, για να βοηθήσει στην αναστροφή της φλεγμονής και πιθανώς του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Λίγες ημέρες αργότερα, δημοσιεύτηκε και σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα Scientific American. Το άρθρο αφορμώνταν από την αυξανόμενη καταγραφή περιστατικών καρκίνου CRC σε άτομα κάτω των 50 ετών, και παρουσίαζε τα συμπεράσματα της μελέτης ως μια πιθανή εξήγηση. Ο επικεφαλής της μελέτης, Dr. Timothy Yeatman, σύνδεσε και πάλι τη μελέτη του με την αύξηση της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, και ειδικά με τα λιπίδια ωμέγα-6, που περιέχονται στα σπορέλαια που συχνά περιλαμβάνουν οι υπερεπεξεργασμένες τροφές. Η συνέντευξη έκλεισε ως εξής:
Ρεπόρτερ: Είναι τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα βλαβερά για την υγεία;
Dr. Yeatman: Τα ωμέγα-6 είναι απαραίτητα λιπαρά οξέα. Πρέπει να τα λαμβάνετε – αλλά δεν τα χρειάζεστε σε αναλογία 30 προς 1, [σε σύγκριση με τα ωμέγα-3]. Επομένως, ισχύει ό,τι και με όλα τα άλλα: πρέπει να λαμβάνονται με μέτρο. Το πρόβλημα όμως είναι ότι έχουμε υπερβεί κατά πολύ την ποσότητα σπορέλαιων στις τροφές. Και δεν πιστεύω ότι τα σπορέλαια είναι απαραίτητα καλά για εσάς, επειδή λαμβάνουμε ωμέγα-6 από διάφορες άλλες πηγές.
Πιθανώς δε θα αντιμετωπίσουν όλοι όσοι εκτίθενται σε σπορέλαια πρόβλημα εξαιτίας τους. Αλλά πιστεύω ότι υπάρχει κάποια σχέση. Αυτές οι σχέσεις είναι δύσκολο να αποδειχθούν, επειδή θα χρειαζόμασταν διατροφικό ιστορικό ατόμων για χρόνια. Απαιτούνται περισσότερες έρευνες και κάποιος πρέπει να αποδείξει ότι τα σπορέλαια, όταν λαμβάνονται στις υπερβολικές ποσότητες που μας δίνονται, είναι πραγματικά ασφαλή. Και αυτό δεν μου έχει αποδειχθεί ακόμα, οπότε πιστεύω ότι η προεπιλογή θα πρέπει να είναι η μείωσή τους μέχρι να γνωρίζουμε.
Έπειτα, αναρτήθηκε νέο άρθρο στην ιστοσελίδα Independent, το οποίο χρησιμοποιούν ως πηγή πολλά από τα ελληνικά δημοσιεύματα. Το δημοσίευμα αυτό ξεκινούσε με τον κινδυνολογικό τίτλο «κοινό μαγειρικό λάδι θα μπορούσε να προκαλεί έξαρση καρκίνου του παχέος εντέρου στους νέους, προειδοποιούν οι γιατροί», θέση που δε διατυπώθηκε άμεσα από τον Dr. Yeatman. Το άρθρο κατέληγε με την πιο μετριοπαθή αναφορά «κορυφαία ιδρύματα υγείας των ΗΠΑ έχουν διευκρινίσει ότι η κατανάλωση μέτριων ποσοτήτων σπορέλαιων ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής, δεν έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί καρκίνο».
Η παραπλανητική πλαισίωση της μελέτης
Όπως επισημάνθηκε άμεσα από τρίτους επιστήμονες, παρά την πλαισίωση της μελέτης ως συνδετικό κρίκο μεταξύ των σπορελαίων και του CRC, στην πραγματικότητα, η μελέτη δε συγκέντρωσε καθόλου διατροφικά στοιχεία ασθενών, παρά μόνο εξέτασε το μικροπεριβάλλον των όγκων. Και αυτή η εξέταση όμως ήταν αβέβαιο αν μπορούσε να παρέχει πρακτικά συμπεράσματα από μόνη της, καθώς οι ερευνητές κατέγραψαν δεδομένα παρακολούθησης μόνο σε μία χρονική στιγμή, χωρίς ελεγχόμενες συνθήκες ή παρέμβαση, ώστε να εξαιρέσουν τρίτους παράγοντες ή να ορίσουν τη φορά αιτιότητας. Για παράδειγμα, η μελέτη δε μπορούσε να ταυτοποιήσει αν η διαταραχή λιπιδίων στην περιοχή του όγκου είχε προκαλέσει την ανάπτυξή του εξαρχής, ή αν αντιστρόφως, ο όγκος προκάλεσε τη διαταραχή λιπιδίων, όπως κάποιες μελέτες έχουν δείξει να συμβαίνει2Du, Ao, et al. “Fatty acids in cancer: Metabolic functions and potential treatment.” MedComm – Oncology, vol. 2, no. 1, 1 Mar. 2023, p. e25, doi:10.1002/mog2.25..
Σε αυτό το σημείο, χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι οι δύο βασικές ομάδες λιπιδίων που εξέτασε η μελέτη, ονομάζονται ωμέγα-3 και ωμέγα-6. Στις βασικές πηγές των ωμέγα-3 συμπεριλαμβάνονται το κραμβέλαιο, ο λιναρόσπορος, η σόγια και τα λιπαρά ψάρια, ενώ στων ωμέγα-6 τα καρύδια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα πουλερικά και τα σπορέλαια. Η σύνδεση των δημοσιευμάτων με τα σπορέλαια, προκύπτει μόνο από την περιεκτικότητά τους σε ωμέγα-6.
Η ομάδα ελέγχου γεγονότων Science Feedback, ζήτησε σχετικό σχόλιο από τον Dr. Yeatman, και αυτός παραδέχθηκε ότι η ομάδα του δεν κατέγραψε δεδομένα διατροφής στην επίμαχη μελέτη. Επεσήμανε όμως ότι τα ωμέγα-6 που κατέγραψαν στο περιβάλλον των όγκων, δε μπορούσαν να φτιαχτούν από το ίδιο το σώμα, και θα έπρεπε να είχαν καταναλωθεί διατροφικά. Έκλεισε δηλώνοντας ότι επρόκειτο για υπόθεση της ομάδας του ότι η σημαντική υπεραφθονία των λιπιδίων αυτών στη δυτική διατροφή ήταν προβληματική. Το FactReview απέστειλε περισσότερα ερωτήματα στον Dr. Yeatman, και το άρθρο θα ενημερωθεί όταν λάβουμε σχετική απάντηση.
Ως προς το τελευταίο σχόλιο του Dr. Yeatman, καταρχάς σημειώνουμε ότι όντως, το σώμα χρειάζεται ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ για τη λειτουργία του, που ονομάζεται λινελαϊκό οξύ, και το οποίο ανήκει στα ωμέγα-6. Αυτό λαμβάνεται μόνο μέσω διατροφής, και έπειτα λειτουργεί ως θεμέλιο για την παρασκευή και των υπόλοιπων ωμέγα-6. Ωστόσο, καθώς το λιπίδιο αυτό είναι απαραίτητο για μια σειρά διεργασιών που υποστηρίζουν τη ζωή, όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποιες ποσότητές του στον οργανισμό τους. Μετά την κατανάλωση του λιπιδίου, αυτό μεταβολίζεται από τον οργανισμό με μια σύνθετη αλυσίδα διεργασιών, που καθορίζουν τη μεταφορά αυτού και των παραγώγων του σε διάφορους ιστούς του σώματος3Samovski, Dmitri, et al. “Fatty Acid Transport and Signaling: Mechanisms and Physiological Implications.” Annu. Rev. Physiol., no. Volume 85, 2023, 10 Feb. 2023, pp. 317-37, doi:10.1146/annurev-physiol-032122-030352..
Έτσι, η συνολική βιβλιογραφία δείχνει ότι προβληματική συσσώρευση των λιπιδίων σε διάφορους ιστούς του σώματος, μπορεί να λάβει χώρα και μόνο λόγω δυσλειτουργικών μοριακών μηχανισμών σε τοπικό επίπεδο, και ανεξαρτήτως της συνολικής κατανάλωσης των οξέων4Xu, Linna, et al. “Mechanisms of Abnormal Lipid Metabolism in the Pathogenesis of Disease.” Int. J. Mol. Sci., vol. 25, no. 15, 2 Aug. 2024, p. 8465, doi:10.3390/ijms25158465.. Η επίμαχη μελέτη δεν προσφέρει ούτε προκαταρκτική ένδειξη ότι η αυξημένη κατανάλωση των λιπιδίων καθαυτή είναι προβληματική στο πλαίσιο του CRC, καθώς για παράδειγμα, δεν προέβει σε γενική σύγκριση της συγκέντρωσής τους σε υγιείς ιστούς μεταξύ ασθενών CRC και τρίτων ατόμων.
Ασαφής η σχέση των ωμέγα-3 και ωμέγα-6 με τον καρκίνο
Όπως σημειώνουν ορθά κάποια από τα δημοσιεύματα, η σύνδεση των λιπιδίων με τον καρκίνο είναι εδώ και πολλά χρόνια αβέβαιη. Μέχρι στιγμής, έχουν λάβει χώρα δεκάδες μελέτες παρατήρησης σε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα σε βάθος ετών5Lu, Ying, et al. “Comprehensive Investigation on Associations between Dietary Intake and Blood Levels of Fatty Acids and Colorectal Cancer Risk.” Nutrients, vol. 15, no. 3, 1 Feb. 2023, p. 730, doi:10.3390/nu15030730., αλλά η αβεβαιότητα παραμένει. Όταν συγκρίνεται υψηλή έναντι χαμηλής κατανάλωσης ωμέγα-3 ή ωμέγα-6, ο συσχετισμός με την εμφάνιση CRC δε διαχωρίζεται στατιστικά από το ουδέτερο. Μια στατιστικά σημαντική αύξηση ρίσκου γύρω στο 18%, καταγράφεται ειδικά στην περίπτωση υψηλής κατανάλωσης ωμέγα-6 έναντι χαμηλής κατανάλωσης ωμέγα-3, αλλά το εύρημα πάλι καθίσταται αβέβαιο στις μελέτες που εκτιμούν την αντίστροφη αναλογία κατανάλωσης.
Άλλες ανασκοπήσεις συμπεραίνουν ότι οι περισσότεροι τύποι των λιπιδίων μάλλον δε σχετίζονται με διάφορους καρκίνους6Liu, Jian, et al. “Dietary Intake of N-3 and N-6 Polyunsaturated Fatty Acids and Risk of Cancer: Meta-Analysis of Data from 32 Studies.” Nutr. Cancer, 3 July 2021, doi:10.1080/01635581.2020.1779321.· ή σημειώνουν ότι ενώ δε καταγράφεται διαφοροποίηση ανάλογα με το επίπεδο κατανάλωσης λιπιδίων, τα υψηλά επίπεδά τους στο αίμα συσχετίζονται με μικρή προστασία, ακόμη και το λινελαϊκό οξύ ωμέγα-67Kim, Youngyo and Jeongseon Kim. “N-6 Polyunsaturated Fatty Acids and Risk of Cancer: Accumulating Evidence from Prospective Studies.” Nutrients, vol. 12, no. 9, 20 Aug. 2020, p. 2523, doi:10.3390/nu12092523.· είτε συμπεραίνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση ωμέγα-3 είναι αβέβαιο αν σχετίζεται με την εκδήλωση καρκίνου8Lee, Keum Hwa, et al. “Consumption of Fish and ω-3 Fatty Acids and Cancer Risk: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Observational Studies.” Adv. Nutr., vol. 11, no. 5, 3 June 2020, p. 1134, doi:10.1093/advances/nmaa055..
Συνολικά, οι εν λόγω μελέτες εμφανίζουν μεγάλη ποικιλομορφία, και δε μπορούν να διαχωρίσουν με ασφάλεια μικρή αυξομείωση ρίσκων σε σχέση με την ουδέτερη επίδραση. Επιπλέον, αποτελούν μελέτες παρακολούθησης, που δε μπορούν να διακρίνουν τρίτους κρυφούς παράγοντες ώστε να αποδώσουν με ασφάλεια σύνδεση αιτιότητας.
Υψηλή αξιοπιστία παρουσιάζουν οι τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες, που και πάλι όμως, συνολικά εκτιμούν9Hanson, Sarah, et al. “Omega-3, omega-6 and total dietary polyunsaturated fat on cancer incidence: systematic review and meta-analysis of randomised trials.” Br. J. Cancer, vol. 122, Apr. 2020, pp. 1260-70, doi:10.1038/s41416-020-0761-6. ότι η αυξημένη κατανάλωση ωμέγα-3 δεν επηρεάζει την εμφάνιση καρκίνου, ενώ καταγράφουν ασαφή στοιχεία για τα ωμέγα-6. Άλλη κατηγορία αξιόπιστων μελετών χρησιμοποιεί γενετική τυχαιοποίηση, με τις 4 πρώτες να καταγράφουν μικρές αυξομειώσεις ρίσκου για διαφορετικές υποκατηγορίες ωμέγα-3 και ωμέγα-6, ενώ η πιο πρόσφατη και ενδελεχής μελέτη10Haycock, Philip C., et al. “The association between genetically elevated polyunsaturated fatty acids and risk of cancer.” eBioMedicine, vol. 91, 1 May. 2023, doi:10.1016/j.ebiom.2023.104510., καταγράφει οριακά στατιστικά σημαντική αύξηση ρίσκου για κάποια ωμέγα-6, αλλά για παράδειγμα όχι για το λινελαϊκό οξύ.
Η ποικιλομορφία και αβεβαιότητα των ευρημάτων, υπογραμμίζει την πολυσύνθετη σχέση μεταξύ της φλεγμονής, των λιπιδίων και του καρκίνου. Καταρχάς, χρειάζεται να σημειωθεί ότι ενώ η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με αυξημένο ρίσκο καρκίνων CRC, στοχευμένες φλεγμονώδεις αντιδράσεις μπορούν αντιθέτως να συμβάλουν στην καταπολέμηση καρκίνου11Schmitt, Mark and Florian R. Greten. “The inflammatory pathogenesis of colorectal cancer.” Nat. Rev. Immunol., vol. 21, Oct. 2021, pp. 653-67, doi:10.1038/s41577-021-00534-x. Αρχειοθετημένο εδώ.. Έτσι συχνά, η βέλτιστη αντιμετώπιση του καρκίνου, συνιστά ζήτημα εξισορρόπησης των αντιδράσεων αυτών. Η ποικιλία των ρόλων των λιπιδίων είναι επίσης σημαντική, καθώς και μελέτες σε ζώα υποστηρίζουν διαφοροποίηση των επιδράσεών τους12Azrad, Maria, et al. “Current Evidence Linking Polyunsaturated Fatty Acids with Cancer Risk and Progression.” Front. Oncol., vol. 3, 4 Sept. 2013, p. 60076, doi:10.3389/fonc.2013.00224. ανάλογα με την προέλευση του καρκίνου, το στάδιό του και το γενετικό υπόβαθρο του ασθενή13Martin-Perez, Miguel, et al. “The role of lipids in cancer progression and metastasis.” Cell Metab., vol. 34, no. 11, 1 Nov. 2022, pp. 1675-99, doi:10.1016/j.cmet.2022.09.023.. Τελικά, ακόμη δεν υπάρχει ενδελεχής κατανόηση του συνολικού ρόλου των λιπιδίων αυτών σε διάφορα είδη καρκίνων.
Η συνολική επίδραση των σπορέλαιων
Εδώ και χρόνια, σε κύκλους εναλλακτικών πρακτικών, τα σπορέλαια έχουν κατηγορηθεί ως η πηγή μιας σειράς προβλημάτων υγείας, από τον καρκίνο στα καρδιαγγειακά προβλήματα. Ωστόσο, τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται είναι παραπλανητικά και βασίζονται σε λειψή και διαστρεβλωμένη ανάγνωση της βιβλιογραφίας. Τα ωμέγα-6 των σπορελαίων παρουσιάζονται υπερβολικά ως κεντρική αιτία χρόνιας φλεγμονής στον οργανισμό, ενώ δε λαμβάνεται υπόψη το ότι είναι πολύπλευρα απαραίτητα για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένων βασικών ρόλων στη λειτουργία και ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ως απάντηση στην σχετική παραπληροφόρηση, τα τελευταία χρόνια, έχει επισημανθεί επανειλημμένα από διατροφολόγους και επαγγελματίες υγείας, το ότι τα ωμέγα-6 αποτελούν υγιεινές προσθήκες σε μια ισορροπημένη διατροφή.
Τα παραπλανητικά αφηγήματα, παραλείπουν επίσης να λάβουν υπόψη ότι τα σπορέλαια περιλαμβάνουν πολλά ακόμη θρεπτικά συστατικά εκτός των ωμέγα-6, με ποικιλία επιδράσεων στο σύνολο της υγείας. Πρόσφατες ενδελεχείς ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας, δείχνουν ότι αντιθέτως, τα τρανς και κορεσμένα λιπαρά, με έλαια όπως το φοινικέλαιο, είναι αυτά που συνδέονται σαφώς με προβλήματα υγείας. Η κατανάλωση σπορέλαιων σχετίζεται με βελτιωμένες ενδείξεις στην χοληστερίνη, καρδιαγγειακή υγεία, γλυκαιμικό δείκτη και βάρος14Voon, Phooi Tee, et al. “Health Effects of Various Edible Vegetable Oils: An Umbrella Review.” Adv. Nutr., vol. 15, no. 9, 1 Sept. 2024, p. 100276, doi:10.1016/j.advnut.2024.100276.. Αντίστοιχα ευρήματα υποστηρίζονται και από ανασκοπήσεις για συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά των ελαίων, παρουσιάζοντας πιο βέβαιη αιτιώδη σύνδεση για τη χοληστερίνη και καρδιαγγειακή υγεία15Teasdale, Scott B., et al. “How should we judge edible oils and fats? An umbrella review of the health effects of nutrient and bioactive components found in edible oils and fats.” Crit. Rev. Food Sci. Nutr., 4 July 2022, doi:10.1080/10408398.2021.1882382. Αρχειοθετημένο εδώ.. Πάντως, οι ακριβείς ποσότητες που βελτιστοποιούν τα εν λόγω οφέλη, δεν έχουν καθοριστεί. Χαρακτηριστικά, αναφορικά με τη σχέση μεταξύ λιπιδίων και καρδιαγγειακής υγείας, υπάρχει διχογνωμία16Harris, William S. “The Omega-6:Omega-3 ratio: A critical appraisal and possible successor.” Prostaglandins, Leukotrienes Essent. Fatty Acids, vol. 132, 1 May. 2018, pp. 34-40, doi:10.1016/j.plefa.2018.03.003. για το αν το καταλληλότερο κριτήριο είναι η αναλογία πρόσληψης των ωμέγα-6 με ωμέγα-317Cao, Minjie, et al. “Are the ratio and amount of n-6 and n-3 fatty acids associated with cardiovascular outcomes?—a GRADE-assessed systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials.” Food Biosci., vol. 59, 1 June 2024, p. 104066, doi:10.1016/j.fbio.2024.104066., ή η εστίαση σε συγκεκριμένα λιπίδια18Jackson, Kristina H., et al. “Beneficial effects of linoleic acid on cardiometabolic health: an update.” Lipids Health Dis., vol. 23, no. 1, Dec. 2024, pp. 1-8, doi:10.1186/s12944-024-02246-2..
Η μεγάλη εικόνα των συστάσεων πάντως, στοχεύει στον ευρύτερα υγιεινό τρόπο ζωής και την ισορροπημένη διατροφή. Έτσι, σημαντικότερο από το ακριβές επίπεδο πρόσληψης του εκάστοτε τύπου λιπιδίων, είναι το να αποφεύγεται συχνή κατανάλωση ανθυγιεινών υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, που μπορεί να τυχαίνει να περιέχουν και σπορέλαιο· αντίστοιχα και για την υπερκατανάλωση θερμίδων ευρύτερα, στις οποίες είναι πλούσια όλα τα έλαια, καθώς η παχυσαρκία αυξάνει το ρίσκο για τα περισσότερα είδη παθήσεων. Συνεπώς, σημαντικότερο για την υγεία είναι το πλαίσιο κατανάλωσης του σπορέλαιου, με αρνητικό παράδειγμα το τηγανητό fast food, και θετικό το άλειμμα ψητών λαχανικών.
Αυθαίρετη η σύνδεση σπορέλαιου με αύξηση καρκίνων σε νέους
Κάποια δημοσιεύματα εμπλέκουν επίσης την κατανάλωση σπορέλαιων, με την αυξανόμενη εμφάνιση καρκίνων CRC ειδικά σε νέους.
Η αύξηση καθαυτή είναι ένα καλά τεκμηριωμένο φαινόμενο για αρκετά είδη καρκίνου19Ugai, Tomotaka, et al. “Is early-onset cancer an emerging global epidemic? Current evidence and future implications.” Nat. Rev. Clin. Oncol., vol. 19, Oct. 2022, pp. 656-73, doi:10.1038/s41571-022-00672-8. Αρχειοθετημένο εδώ., το οποίο ξεκίνησε να καταγράφεται στις περισσότερες υψηλά ανεπτυγμένες δυτικές χώρες από τη δεκαετία του 1990, ενώ πλέον και σε κάποιες μη δυτικές20Sung, Hyuna, et al. “Colorectal cancer incidence trends in younger versus older adults: an analysis of population-based cancer registry data.” Lancet Oncol., vol. 0, no. 0, 11 Dec. 2024, doi:10.1016/S1470-2045(24)00600-4..Χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι παρά τη σταδιακή αύξηση, οι καρκίνοι σε νέους παραμένουν συνολικά σπάνιοι και σχετικά ασυνήθιστοι αναλογικά με τους καρκίνους σε ηλικιωμένους.
Οι πιθανές αιτίες για την αύξηση πρόωρης εμφάνισης καρκίνων ερευνώνται ενεργά, και έχει καταστεί σίγουρο ότι πρόκειται για πολυδιάστατο ζήτημα21Ledford, Heidi. “Why are so many young people getting cancer? What the data say.” Nature, vol. 627, 13 Mar. 2024, pp. 258-60, doi:10.1038/d41586-024-00720-6. Αρχειοθετημένο εδώ.. Παρακάτω παραθέτουμε ένα γράφημα που συνοψίζει τους μεταβαλόμενους παράγοντες που θα μπορούσαν να εμπλέκονται:
Μια ανασκόπηση των υπαρχόντων στοιχείων22Murphy, Caitlin C. and Timothy A. Zaki. “Changing epidemiology of colorectal cancer — birth cohort effects and emerging risk factors.” Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol., vol. 21, Jan. 2024, pp. 25-34, doi:10.1038/s41575-023-00841-9. Αρχειοθετημένο εδώ. για αύξηση στους πρώιμους καρκίνους CRC23Gupta, Samir, et al. “Birth Cohort Colorectal Cancer (CRC): Implications for Research and Practice.” Clin. Gastroenterol. Hepatol., vol. 22, no. 3, 1 Mar. 2024, pp. 455-469.e7, doi:10.1016/j.cgh.2023.11.040., υποστηρίζει εδραιωμένη σύνδεση με την παχυσαρκία και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, και πιο προκαταρκτική σύνδεση με την καθιστική ζωή, το κάπνισμα και τον διαβήτη. Από άποψη ευρύτερης διατροφής24Puzzono, Marta, et al. “The Role of Diet and Lifestyle in Early-Onset Colorectal Cancer: A Systematic Review.” Cancers, vol. 13, no. 23, 25 Nov. 2021, p. 5933, doi:10.3390/cancers13235933., η δυτική δίαιτα συνδέεται με αυξημένο ρίσκο, ενώ η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών με μικρότερο ρίσκο. Τα στοιχεία που ενοχοποιούν συγκεκριμένα τρόφιμα είναι ακόμη λιγοστά, αλλά μέχρι στιγμής έχουν προκύψει αρνητικές συνδέσεις με το κόκκινο κρέας και τα ζαχαρούχα αναψυκτικά.
Συνολικά, παρά την στοχοποίηση των σπορέλαιων, δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία που να τα συνδέουν άμεσα με τους πρόωρους καρκίνους CRC. Όσον αφορά την επίμαχη μελέτη που εξετάσαμε στην αρχή του άρθρου, αυτή δεν είναι άμεσα σχετική καταρχάς λόγω του δείγματός της, καθώς η μέση ηλικία των συμμετεχόντων της ήταν 64 ετών, με τη συντριπτική πλειοψηφία άνω των 50 ετών.
Συμπέρασμα
Είναι παραπλανητικός ο ισχυρισμός ότι επίμαχη μελέτη ενοχοποιεί τα σπορέλαια για ανάπτυξη καρκίνου του ορθού και του παχέος εντέρου (CRC).
Η μελέτη και ο επικεφαλής της δεν έκαναν λόγο για καρκινογέννεση μόνο λόγω των σπορέλαιων, αλλά ευρύτερα λόγω της δυτικής διατροφής, που οδηγεί σε αυξημένη κατανάλωση ωμέγα-6 λιπιδίων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μελέτη τους δεν υποστηρίζει άμεσα τέτοια σύνδεση. Η μελέτη κατέγραψε μόνο αυξημένα επίπεδα ωμέγα-6 λιπιδίων στο περιβάλλον των όγκων, αλλά δε μπορούσε να επιβεβαιώσει την αιτία. Καταρχάς, δε συγκέντρωσε καθόλου διατροφικά στοιχεία ασθενών, παρά μόνο εξέτασε το μικροπεριβάλλον των όγκων. Επίσης, τα δεδομένα αφορούσαν μόνο μία χρονική στιγμή, χωρίς ελεγχόμενες συνθήκες ή παρέμβαση, ώστε να εξαιρεθούν τρίτοι παράγοντες ή να οριστεί η φορά αιτιότητας. Τελικά, η υπερσυγκέντρωση ωμέγα-6 θα μπορούσε να έχει λάβει χώρα λόγω προβληματικών μοριακών μηχανισμών, ανεξαρτήτως του επιπέδου κατανάλωσής τους.
Και ευρύτερα, τα στοιχεία που συνδέουν τα ωμέγα-3 με τους CRC, παραμένουν ασαφή. Διαφορετικές αναλύσεις από δεκάδες μελέτες με εκατοντάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, δείχνουν ποικίλα και αντιφατικά ευρήματα, με αυξομειώσεις μικρού ρίσκου ή οφέλους για διαφορετικά λιπίδια. Η σχέση μεταξύ φλεγμονής, λιπιδίων και καρκίνου είναι πολυσύνθετη. Η χρόνια παρουσία φλεγμονής αυξάνει το ρίσκο CRC, αλλά στοχευμένες αντιδράσεις της προστατεύουν απ’ αυτή. Η κατανάλωση ωμέγα-6 δεν υποστηρίζει μόνο περιβάλλον χρόνιας φλεγμονής, αλλά πολλές λειτουργίες απαραίτητες για τη ζωή, συμπεριλαμβανομένης και της ορθής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.
Παραπλανητικός είναι και ο ισχυρισμός ότι τα σπορέλαια είναι βασική πηγή πολλών προβλημάτων υγείας, και πρέπει να αποφεύγονται πλήρως.
Η αναφορά βασίζεται σε διαστρεβλωμένη ανάγνωση της βιβλιογραφίας. Τα κορεσμένα λιπαρά και έλαια είναι που συνδέονται σαφώς με προβλήματα υγείας, ενώ αντιθέτως, η κατανάλωση σπορέλαιων γενικώς βελτιώνει ενδείξεις χοληστερίνης και καρδιαγγειακής υγείας. Συνολικά πάντως, σημαντικότερο για την υγεία είναι το πλαίσιο κατανάλωσης του σπορέλαιου, με αρνητικό παράδειγμα το τηγανητό fast food, και θετικό το άλειμμα ψητών λαχανικών.
Τέλος, αυθαίρετη είναι η ενοχοποίηση των σπορέλαιων ειδικά για την αύξηση νεανικών καρκίνων.
Η αύξηση αυτή παρουσιάζει πολυσύνθετες αιτίες. Στην περίπτωση των CRC, υπάρχει εδραιωμένη σύνδεση με την παχυσαρκία και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, και πιο προκαταρκτική σύνδεση με την καθιστική ζωή, το κάπνισμα και τον διαβήτη. Η δυτική δίαιτα συνδέεται με αυξημένο ρίσκο, ενώ η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών με μικρότερο ρίσκο. Τα στοιχεία που ενοχοποιούν συγκεκριμένα τρόφιμα είναι ακόμη λιγοστά, αλλά μέχρι στιγμής έχουν προκύψει αρνητικές συνδέσεις με το κόκκινο κρέας και τα ζαχαρούχα αναψυκτικά.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)