| schema:text
| - Σε βίντεο που έχει αποκτήσει εκτεταμένη εγχώρια αναπαραγωγή σε βάθος ετών, παρουσιάζονται πολυάριθμοι παραπλανητικοί ισχυρισμοί για την ενεργειακή μετάβαση και την κλιματική αλλαγή. Το βίντεο επανακυκλοφόρησε πιο πρόσφατα με αφορμή το θάνατο του ομιλητή, Αντώνη Φώσκολου, το Σεπτέμβριο του 2024.
Παράδειγμα σχετικής ανάρτησης:
Το εν λόγω βίντεο έχει ως εξής:
Στο βίντεο αναφέρονται τα εξής:
Το διοξείδιο του άνθρακος δεν έχει καμία σημασία [sic] με την αύξηση της θερμοκρασίας. Ουδεμία. Ποτέ.
Το διοξείδιο του άνθρακος αντιδρά με το νερό και δημιουργεί οργανικές ενώσεις. Είναι ευτυχία να υπάρχει διοξείδιο του άνθρακος. Είναι δυστυχία να ακούμε τις αρλούμπες, οι οποίες πηγαίνουν εις βάρος του λαού. Και δυστυχώς αυτή τη στιγμή τα Ηνωμένα Έθνη ακούνε διοξείδιο του άνθρακος, οι Ευρωπαίοι, διοξείδιο του άνθρακος, και τρέχουν όλοι απ’ το διοξείδιο του άνθρακος.
Επιστημονικά, τα τελευταία 50 χρόνια ανέβηκε η περιεκτικότητα του διοξειδίου του άνθρακος στην ατμόσφαιρα κατά 0,005%. Είναι δυνατόν αυτό το πράγμα να επηρεάζει την αλλαγή του κλίματος; Δεν πρέπει να ‘σαι τελείως τρελός για να λες αυτά τα πράγματα.
Όταν ξέρουμε πολύ καλά ότι μεταξύ 8.000 π.Χ. και 4.000 π.Χ., όταν καταστράφηκε η Λιβύη, δημιουργήθηκε η Σαχάρα, δεν υπήρχε διοξείδιο του άνθρακος. Γιατί ερημοποιήθηκε; Διότι το κλίμα αλλάζει μόνο του. Αν είναι δυνατόν να πιστεύουμε εμείς ότι ο άνθρωπος θα αλλάξει το κλίμα.
Επίσης το ίδιο πράγμα ισχύει και για την εποχή του Περικλέους. Όλοι ξέρουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μια χλαμίδα για 300-400 χρόνια, διότι έκανε ζέστη. Η θερμοκρασία ήταν δύο βαθμούς πάνω από τη σημερινή μέσος όρος. Διαλυθήκαν οι πάγοι; Φύγαν οι αρκούδες; Φύγαν οι πιγκουίνοι;
Αυτή τη στιγμή μας λένε ότι αν ανέβει ένα βαθμό θα καταστραφεί, ξέρω ‘γω, όλη η γη. Ε, αυτά τα πράγματα είναι τρελά να τα πιστεύουμε. Είναι η άποψη δική μου, είναι η άποψη των επιστημόνων, δεν είναι η άποψη των οικονομολόγων και των περιβαντολόγων.
Το εν λόγω πλάνο προέρχεται από μεγαλύτερο βίντεο που βρίσκεται αναρτημένο τουλάχιστον από το 2019, και ανά τα χρόνια έχει επανακυκλοφορήσει σε πολυάριθμες αναρτήσεις και ιστοσελίδες με τον τίτλο «Αντώνης Φώσκολος – Μεγάλο Παραμύθι η Κλιματική Αλλαγή!».
Παραδείγματα: ertopen.com, pronews.gr, cityportal.gr, enromiosini.gr, tideon.org, karditsastakra.com, romioitispolis.gr
Στο πληρέστερο βίντεο, ο κ. Φώσκολος λέει επιπλέον τα εξής, πριν τα προαναφερόμενα:
Το πρόβλημα είναι ότι βάλαμε έναν ενεργειακό σχεδιασμό με πάρα πολλές μονάδες φυσικού αερίου και ανεμογεννήτριες, το οποίο είναι αντι-οικονομικό, είναι καταστρεπτικό για τη ΔΕΗ και βγάζει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακος, ενώ πηγαίνουμε να καταπολεμήσουμε τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακος. Υπάρχει αυτή η λανθασμένη εντύπωση, ότι όταν χρησιμοποιείς μονάδες φυσικού αερίου, δε βγαίνει διοξείδιο του άνθρακος. Αυτό το πράγμα δεν στέκεται.
Ανάλυση του βίντεο
Υπόβαθρο: η απολιγνιτοποίηση και οι επικριτές της
Το εν λόγω βίντεο προέρχεται από εκδήλωση του σωματείου «Σπάρτακος» το 2013, στην οποία ήταν ομιλητής και ο κ. Φώσκολος. Ο τίτλος της εκδήλωσης ήταν «ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας και η ανταγωνιστικότητα του λιγνίτη». Μετά την ομιλία του, ο κ. Φώσκολος παραχώρησε μεταξύ άλλων τις δηλώσεις που ακούγονται στο επίμαχο βίντεο. Στην ομιλία του αλλά και μετέπειτα, στην αρχή των δηλώσεων του επίμαχου βίντεο, ο κ. Φώσκολος υποστήριξε ένα νέο εθνικό ενεργειακό πλάνο, που θα περιόριζε τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και φυσικού αερίου, έναντι χρήσης λιγνίτη για το 55% των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας.
Χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι ο «Σπάρτακος» αποτελεί συνδικαλιστικό όργανο των εργαζομένων της ΔΕΗ, και ιδρύθηκε το 1996 με συνένωση του γενικότερου συνδικάτου και του σωματείου λιγνιτωρύχων της ΔΕΗ. Έτσι, από την ίδρυσή του, χαρακτηρίζεται από προσπάθειες υποστήριξης των συμφερόντων των λιγνιτωρύχων, και κατ’ επέκταση, υπέρ της εξακολουθούμενης χρήσης λιγνίτη. Σε αυτό το πλαίσιο έλαβε χώρα και η εκδήλωση του 2013.
Αντιθέτως, η χρήση λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή είχε αρχίσει να μειώνεται από τις αρχές της χιλιετίας, και επιταχύνθηκε ειδικά την τελευταία δεκαετία. Οι βασικοί λόγοι ήταν τέσσερις:
- Aπό το 2013 άρχισε η εφαρμογή ευρωπαϊκής οδηγίας που υποχρέωνε τη ΔΕΗ να πληρώνει σημαντικά ποσά για τους κλιματικούς ρύπους του λιγνίτη.
- Aπό το 2016 τέθηκε σε εφαρμογή άλλη αντίστοιχη οδηγία εφαρμογής προστίμων έναντι της ΔΕΗ, για τη μόλυνση του αέρα που προκαλούσε ο λιγνίτης.
- Aπό το 2018 άρχισε η κατάργηση επιδοτήσεων στις λιγνιτικές μονάδες.
- Ενώ ο ελληνικός λιγνίτης παρουσιάζει μια από τις χαμηλότερες θερμογόνους δυνάμεις διεθνώς1Papanicolaou, C., et al. “Coals of Greece: a review of properties, uses and future perspectives.” Int. J. Coal Geol., vol. 58, no. 3, 24 May. 2004, pp. 147-69, doi:10.1016/j.coal.2003.10.006. Αρχειοθετημένο εδώ., οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) γίνονταν ολοένα και πιο κοστοαποτελεσματικές.
Όπως είχαμε εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο μας, σε σχέση με τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, οι ΑΠΕ είναι πολύ πιο φιλικές προς το κλίμα, το περιβάλλον αλλά και την ανθρώπινη υγεία. Αυτό ισχύει ειδικά σε σύγκριση με τον λιγνίτη, που καταγράφει τις χειρότερες επιδόσεις μεταξύ των πηγών ενέργειας. Η ατμοσφαιρική ρύπανση των ορυκτών πηγών ενέργειας, είναι κορυφαίος παράγοντας νοσηρότητας και θνησιμότητας, τόσο διεθνώς, όσο και τοπικά στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, όπου παραδοσιακά λειτουργούσαν τα ελληνικά εργοστάσια λιγνίτη2Evagelopoulos, Vasilios, et al. “In-Depth Study of PM2.5 and PM10 Concentrations over a 12-Year Period and their Elemental Composition in the Lignite Center of Western Macedonia, Greece.” Atmosphere, vol. 13, no. 11, 14 Nov. 2022, p. 1900, doi:10.3390/atmos13111900..
Το 2019, η νέα κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ανακοίνωσε ότι το 2023 θα έκλειναν τα πρώτα εργοστάσια λιγνίτη, ενώ το τελευταίο εργοστάσιο θα έκλεινε το 2028. Το 2020, δημοσκόπηση στους κατοίκους της εν λόγω περιοχής, έδειξε ότι αναγνώριζαν τα οφέλη του πλάνου για τη δημόσια υγεία, αλλά η ήδη αυξημένη οικονομική και εργασιακή αβεβαιότητα, τους οδηγούσε κατά μικρή πλειοψηφία σε προτίμηση καθυστέρησης του πλάνου. Ασχέτως, τα επόμενα χρόνια η απολιγνιτοποίηση συνέχισε όπως είχε προβλεφθεί. Για την αντιμετώπιση των οικονομικών ανησυχιών των εν λόγω περιοχών, ήδη από το 2018 είχε ξεκινήσει η δημιουργία εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, η λειτουργία του οποίου επεκτάθηκε τα επόμενα χρόνια στο πλαίσιο ευρύτερου εθνικού σχεδίου. Πάντως, ενώ το πρόγραμμα κατάφερε να παρέχει κάποια τοπική υποστήριξη, μέχρι τα μέσα του 2023, είχε αντιμετωπίσει προβλήματα σχεδιασμού και αξιοποίησης των μισών του πόρων.
Παράλληλα, η χρήση ΑΠΕ ανέβηκε κατακόρυφα στην Ελλάδα, άνω του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Το υπόλοιπο ενεργειακό κενό της απολινγιτοποίησης, καλύφθηκε με τη χρήση φυσικού αερίου, που γενικά είναι η πιο ασφαλής και κλιματικά φιλική από τις ορυκτές πηγές ενέργειας, αντίθετα με την αναφορά του κ. Φώσκολου. Όταν αναζωπυρώθηκε ο Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος στις αρχές του 2022 και η τιμή του φυσικού αερίου εκτοξεύθηκε, υπήρξαν προβληματισμοί μήπως επανέλθει η λειτουργία εργοστασίων λιγνίτη, ωστόσο τελικά, η χρήση του πανευρωπαϊκά αυξήθηκε μόλις κατά 1.5% εκείνο το έτος. Αυτή η τάση εγκατάλειψης του λιγνίτη χάριν των ΑΠΕ, υποστηρίζεται από τη διεθνή ομοφωνία ειδικών για το ενεργειακό μέλλον, και η τάση της Ελλάδας επικροτήθηκε συγκεκριμένα και από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA).
Ωστόσο, όπως προαναφέραμε, ο «Σπάρτακος» συνέχισε να εναντιώνεται στην απολιγνιτοποίηση. Το 2022, στη γενική συνέλευση του συλλόγου, ο γενικός γραμματέας του, Αθανάσιος Μάστορας, ισχυρίστηκε εμφατικά ότι «ο λιγνίτης είναι ΤΟ ΜΟΝΟ καύσιμο που μπορεί να εγγυηθεί την ενεργειακή ασφάλεια αλλά και το φθηνό ρεύμα». Έπειτα παρέθεσε τις προαναφερόμενες δηλώσεις του κ. Φώσκολου από το 2013, ισχυριζόμενος ότι «αυτό που εμείς επικαλούμαστε χρόνια τώρα το επιβεβαιώνει με την σφραγίδα της και η επιστήμη». Δυό χρόνια μετά, με το θάνατο του κ. Φώσκολου, ο σύλλογος εξέδωσε ανακοίνωση φόρου τιμής προς το πρόσωπό του, αλλά και υπογράμμισης των «όσων έχει υποστήριξει και αποδείξει».
Πιο ισορροπημένη ήταν η τοποθέτηση του νέου προέδρου του συλλόγου, Ιωάννη Φασίδη, στην πιο πρόσφατη συνέντευξή του. Δεν αναφέρθηκε σε σκεπτικισμό για την κλιματική αλλαγή, και απέρριψε τη γενικευμένη εναντίωση στις ΑΠΕ, αλλά εξέφρασε επιφυλάξεις για τη χωροθέτησή τους, τη συγκέντρωσή τους σε μεγάλους επενδυτές, και το πρόβλημα της αποθήκευσης της ενέργειάς τους.
Στις επόμενες ενότητες θα εξετάσουμε αναλυτικότερα τις αναφορές του κ. Φώσκολου αναφορικά με το διοξείδιο του άνθρακα. Προς το παρόν, θα καλύψουμε σύντομα τα υπόλοιπα θέματα που τέθηκαν από τα στελέχη του «Σπάρτακος».
Καταρχάς, από άποψη ενεργειακής ασφάλειας, η βραχυχρόνια σύγκριση μεταξύ εγχώριας παραγωγής λιγνίτη και χρήσης ΑΠΕ είναι σύνθετη,αλλά μακροχρόνια, οι ΑΠΕ υπερέχουν σαφώς. Σύμφωνα με εκτίμηση της βιομηχανίας λιγνίτη, με το επίπεδο χρήσης των ελληνικών κοιτασμάτων λιγνίτη το 2015, η Ελλάδα θα είχε διαθεσιμότητα για λιγότερο από 5 δεκαετίες. Αντιθέτως, ένα ορθά ανεπτυγμένο δίκτυο ΑΠΕ3IRENA (2024), Geopolitics of the energy transition: Energy security, International Renewable Energy Agency, Abu Dhabi. Διαθέσιμο εδώ., μπορεί να προσφέρει μακροχρόνια και αποκεντρωμένη ενεργειακή ασφάλεια4Dahlan, Nofri Yenita, et al. “Handbook of Energy and Environmental Security.” Energy security: role of renewable and low-carbon technologies. Academic Press, 1 Jan. 2022, pp. 39-60, doi:10.1016/B978-0-12-824084-7.00015-1. Αρχειοθετημένο εδώ..
Κατά τα άλλα, εγχώρια έχουν τεθεί όντως τεκμηριωμένοι προβληματισμοί αναφορικά με ορισμένα σκέλη χωροθέτησης των ΑΠΕ, που συνδέονται με την ταχύτατη αύξηση χρήσης τους, προτού το δίκτυο ενέργειας μπορέσει να τις υποστηρίξει αποτελεσματικά, καθώς και με ένα σύστημα επιδοτήσεων που δεν ευνοεί τους καταναλωτές. Ωστόσο, προετοιμάζονται διορθώσεις στο πλαίσιο του νέου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, που αναμένεται να υποστηρίξει την αποτελεσματικότερη αποθήκευση και μεταφορά ενέργειας, να ανακατανείμει τα υπερβολικά έσοδα των παραγωγών ΑΠΕ, και να επιδιώξει την επίλυση βαθύτερων προβλημάτων στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, που αυξάνουν τις τιμές γενικά στα Βαλκάνια. Καθώς σε άμεσο επίπεδο, οι ΑΠΕ πλέον είναι σημαντικά οικονομικότερες από τις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, τα οφέλη αναμένεται να γίνουν εμφανή στους καταναλωτές το επόμενο διάστημα, και να αυξάνονται στο πέρασμα των ετών.
Ο ρόλος των αερίων θερμοκηπείου στην κλιματική αλλαγή
Προχωρώντας στις δηλώσεις του κ. Φώσκολου αναφορικά με τη θέση του διοξείδιο του άνθρακα (CO2) στην κλιματική αλλαγή, αυτές είναι από παραπλανητικές έως πλήρως εσφαλμένες.
Υπάρχει μια σειρά από αέρια στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, τα οποία επιτρέπουν στην ακτινοβολία του ήλιου να τα διαπεράσει καθώς αυτή φτάνει στον πλανήτη. Ένα μέρος της ακτινοβολίας απορροφάται από τον πλανήτη και ένα μέρος αντανακλάται πίσω στο διάστημα. Τα προαναφερόμενα αέρια στην ατμόσφαιρα του πλανήτη δεσμεύουν ένα μέρος της ακτινοβολίας που ο πλανήτης ανακλά πίσω στο διάστημα, θερμαίνοντας το χαμηλότερο επίπεδο της ατμόσφαιρας και το έδαφος. Καθώς το φαινόμενο αυτό λειτουργεί ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργούν τα θερμοκήπια, τα αέρια αυτά προσδιορίστηκαν με το ίδιο όνομα, αλλά αναφέρονται και απλούστερα ως κλιματικά αέρια.
Ο ρόλος των κλιματικών αερίων έχει εξακριβωθεί από σειρά διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και είναι αδιαμφισβήτητος. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα είχε δειχθεί εργαστηριακά η ικανότητά τους να απορροφούν ακτινοβολία, και τις επόμενες δεκαετίες ο πλανητικός ρόλος τους επαληθεύτηκε μέσα από γεωλογικές, φυσικές, ατμοσφαιρικές και δορυφορικές παρατηρήσεις, καθώς και από μοντελοποιήσεις που πρόβλεπαν με ακρίβεια τις επιδράσεις τους.
Στο παρακάτω βίντεο του BBC, η ιδιότητα απορρόφησης ακτινοβολίας του CO2, επαληθεύεται και μέσω μιας απλής καταγραφής με υπέρυθρη κάμερα, που μπορεί να εκτελέσει και ο καθένας:
Έτσι, ο ρόλος των κλιματικών αερίων δεν είναι καινούργιος, αλλά αποτελεί θεμέλιο λίθο της κατανόησης των γεωλογικών αλλαγών που λάμβαναν χώρα στο βάθος των δισεκατομμυρίων ετών του πλανήτη5Tierney, Jessica E., et al. “Past climates inform our future.” Science, vol. 370, no. 6517, 6 Nov. 2020, doi:10.1126/science.aay3701. Αρχειοθετημένο εδώ.:
Όπως έχουμε εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο μας, έχει επιβεβαιωθεί ότι η σύγχρονη ραγδαία άνοδος των κλιματικών αερίων δε μπορεί να εξηγηθεί από τους φυσικούς μηχανισμούς των περασμένων γεωλογικών εποχών, ενώ αντιθέτως έχει βρεθεί το αποτύπωμα των ορυκτών καυσίμων στα σημερινά κλιματικά αέρια. Επιπλέον, τα κλιματικά μοντέλα που εξηγούν με ακρίβεια τις προηγούμενες μεταβολές θερμοκρασίας, και των οποίων οι σύγχρονες προβλέψεις έχουν επαληθευτεί σε βάθος δεκαετιών, δείχνουν ότι η σημερινή θέρμανση θα ήταν αδύνατον να εξηγηθεί φυσικά:
Περισσότερες διευκρινήσεις για τα κλιματικά αέρια
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι εκτός του CO2, στην παρατηρήσιμη κλιματική αλλαγή παίζουν ρόλο και άλλα αέρια, με δεύτερο ισχυρότερο τον ρόλο του μεθανίου. Ωστόσο, ενώ τα περισσότερα αέρια αρχίζουν να εξαλείφονται από την ατμόσφαιρα εντός ετών ή δεκαετιών, ειδικά το CO2 παραμένει για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, με ένα εκτιμώμενο 25% να παραμένει σχεδόν για πάντα. Αυτός είναι και ο λόγος εστίασης του προβληματισμού στο CO2, του οποίου οι υπάρχουσες επιδράσεις αντιμετωπίζονται μόνο με αφαίρεση από την ατμόσφαιρα, η οποία προς το παρόν παρουσιάζει χαμηλή αποτελεσματικότητα και υψηλό οικονομικό κόστος.
Όσον αφορά τον ισχυρισμό ότι το CO2 «είναι ευτυχία», χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι το CO2 παρουσιάζει πολλές ιδιότητες. Στο πλαίσιο της βιολογίας, το CO2 εκτελεί μια σειρά λειτουργιών, χωρίς τις οποίες, η ζωή όπως τη ξέρουμε θα ήταν αδύνατη. Επίσης, επιστρέφοντας στον κλιματικό ρόλο, χωρίς τα αέρια του θερμοκηπίου εκτιμάται ότι η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη θα ήταν στους ιδιαίτερα αντίξοους -18°C, αντί για τους σημερινούς 15°C.
Ωστόσο, ο σύγχρονος προβληματισμός δεν αφορά το αν θα έπρεπε να εξαλειφθεί το CO2 από τη γη, αλλά το γεγονός ότι αντί η συγκέντρωσή του να βρίσκεται σε ισορροπία, όπως τους αιώνες προ της βιομηχανικής επανάστασης, πλέον συσσωρεύεται με καινοφανή ταχύτητα και σε επίπεδο όπου οι όποιες θετικές επιδράσεις της αύξησης, είναι μηδαμινές απέναντι στα σοβαρά προβλήματα που αυτή προκαλεί.
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα, μέσω της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), συνόψισε τα σχετικά συμπεράσματά της με τον εξής τρόπο, στην πιο πρόσφατη έκθεσή της:
Για οποιοδήποτε επίπεδο μελλοντικής θέρμανσης, πολλοί κλιματικοί κίνδυνοι είναι υψηλότεροι από αυτούς που εκτιμήθηκαν στην προηγούμενη σειρά εκθέσεων, ενώ οι προβλεπόμενες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μπορεί να είναι πολλαπλάσιες από αυτές που παρατηρούνται σήμερα (υψηλή εμπιστοσύνη). Οι κίνδυνοι και οι προβλεπόμενες δυσμενείς επιπτώσεις, καθώς και οι σχετικές απώλειες και ζημιές από την κλιματική αλλαγή, κλιμακώνονται με κάθε αύξηση της παγκόσμιας θέρμανσης (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Οι κλιματικοί και μη κλιματικοί κίνδυνοι θα αλληλεπιδρούν ολοένα και περισσότερο, δημιουργώντας σύνθετους και αλληλένδετους κινδύνους που είναι πιο περίπλοκοι και δύσκολοι στη διαχείριση (υψηλή εμπιστοσύνη). […]
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη ευημερία και την υγεία του πλανήτη (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας που κλείνει γρήγορα, για να διασφαλιστεί ένα βιώσιμο και αειφόρο μέλλον για όλους (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Η ανθεκτική ανάπτυξη απέναντι στην κλιματική αλλαγή, ενσωματώνει την προσαρμογή και τον μετριασμό για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης για όλους, και καθίσταται εφικτή από την αυξημένη διεθνή συνεργασία, συμπεριλαμβανομένης της βελτιωμένης πρόσβασης σε επαρκείς οικονομικούς πόρους, ιδιαίτερα για ευάλωτες περιοχές, τομείς και ομάδες, και χωρίς αποκλεισμούς και συντονισμένες πολιτικές (υψηλή εμπιστοσύνη). Οι επιλογές και οι ενέργειες που θα εφαρμοστούν αυτή τη δεκαετία, θα έχουν επιπτώσεις από τώρα και για χιλιάδες χρόνια στο μέλλον (υψηλή εμπιστοσύνη).
Όσον αφορά τον ισχυρισμό ότι τις τελευταίες δεκαετίες η συγκέντρωση του CO2 έχει αυξηθεί σε μηδαμινό ποσοστό, είναι και πάλι παραπλανητικός. Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα στοιχεία της ατμόσφαιρας, η συγκέντρωση του CO2 ήταν πάντα μηδαμινή, σε όλες τις γεωλογικές εποχές του πλανήτη, ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε το CO2 να επηρεάζει καθοριστικά το κλίμα της γης. Όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι ότι η συγκέντρωση του CO2 τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται με καινοφανή ταχύτητα, ήδη βρίσκεται σε ύψος μεγαλύτερο από κάθε άλλο των τελευταίων 2 εκατομμυρίων ετών, και χωρίς τα κατάλληλα μέτρα, το ανθρωπογενές CO2 της ατμόσφαιρας αναμένεται να ξεπεράσει το φυσικό μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Παραπλανητική είναι και η αναφορά «Μεταξύ 8.000 π.Χ. και 4.000 π.Χ., όταν καταστράφηκε η Λιβύη, δημιουργήθηκε η Σαχάρα, δεν υπήρχε διοξείδιο του άνθρακος. Ερημοποιήθηκε διότι το κλίμα αλλάζει μόνο του». Καταρχάς, όπως έχουμε εξηγήσει και σε προηγούμενο άρθρο μας, η Σαχάρα δε δημιουργήθηκε στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά εμφανίζει διαδοχικές περιόδους ξηρασίας σε βάθος τουλάχιστον 11 εκατομμυρίων ετών. Η τελευταία περίοδος ξηρασίας δεν ξεκίνησε το 8000 π.Χ., αλλά περίπου το 4000-3000 π.Χ. Η πυροδότηση των διαδοχικών περιόδων οφείλεται σε πλανητικές περιστροφές6Armstrong, Edward, et al. “North African humid periods over the past 800,000 years.” Nat. Commun., vol. 14, no. 5549, 8 Sept. 2023, pp. 1-11, doi:10.1038/s41467-023-41219-4. που ονομάζονται Κύκλοι Μιλάνκοβιτς.
Οι εν λόγω Κύκλοι συνιστούν έναν από τους κεντρικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τις αλλαγές του κλίματος στο βάθος της ιστορίας του πλανήτη, ωστόσο διαρκούν δεκάδες χιλιάδες χρόνια, είναι προβλέψιμοι με απόλυτη ακρίβεια, και εύκολα επιβεβαιώνεται ότι η σύγχρονη κλιματική αλλαγή δεν οφείλεται σε αυτούς. Είναι σκόπιμο να αναφερθεί επίσης ότι οι Κύκλοι συνιστούν και βασικό παράγοντα αυξομείωσης του φυσικού CO2 της ατμόσφαιρας, αλλά στην περίπτωση της ξηρασίας της Σαχάρας, το CO2 καθαυτό δεν παίζει κεντρικό ρόλο. Ανεξαρτήτως, η αναφορά ότι τότε «δεν υπήρχε CO2» είναι λάθος, και οι αυξομειώσεις του διαρκώς ασκούσαν ένα επίπεδο επιρροής την περιοχή7Pausata, Francesco S. R., et al. “The Greening of the Sahara: Past Changes and Future Implications.” One Earth, vol. 2, no. 3, 20 Mar. 2020, pp. 235-50, doi:10.1016/j.oneear.2020.03.002.. Ευρύτερα πάντως, το παράδειγμα της Σαχάρας δεν είναι άμεσα σχετικό, καθώς αφορά τοπική, και όχι παγκόσμια κλιματική αλλαγή, όπως η σύγχρονη.
Τέλος, ο κ. Φώσκολος ισχυρίζεται και πάλι παραπλανητικά: «Όλοι ξέρουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μια χλαμίδα για 300-400 χρόνια, διότι έκανε ζέστη. Η θερμοκρασία ήταν δύο βαθμούς πάνω από τον σημερινό μέσο όρο». Στην πραγματικότητα, παρότι έχει περάσει μια δεκαετία από την επίμαχη δήλωση και η σχετική βιβλιογραφία έχει εμπλουτιστεί8Bonnier, Anton. “7 Recent research on climate, environment, and society in the ancient Greek world.” Archaeol. Rep., vol. 69, Nov. 2023, pp. 147-66, doi:10.1017/S0570608423000029., παραμένει αβεβαιότητα για τις ακριβείς συνθήκες θερμοκρασίας τους αιώνες π.Χ. σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως η Ελλάδα. Η αντίστοιχη βιβλιογραφία κάνει εκτιμήσεις κυρίως για το επίπεδο ξηρότητας της εκάστοτε περιόδου9Jacobson, Matthew J., et al. “Holocene hydroclimate synthesis of the Aegean: Diverging patterns, dry periods and implications for climate-society interactions.” Holocene, vol. 34, no. 12, 10 Sept. 2024, pp. 1807-23, doi:10.1177/09596836241275028., που όμως δε μπορεί να διαχωριστεί με ασφάλεια από τη μέση θερμοκρασία στο σύνολο του έτους. Σε κάθε περίπτωση, ενώ καταγράφεται περιορισμένη κλιματική μεταβλητότητα στο βάθος των αιώνων της Αρχαίας Ελλάδας, δεν εκτιμάται ότι έλαβε χώρα κάποια ακραία απόκλιση εντός της τελευταίας χιλιετίας π.Χ.
Παρομοίως, ο ισχυρισμός ότι «οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν μια χλαμίδα στην εποχή του Περικλέους» είναι αβάσιμος, καθώς στην αρχαία ελληνική γραμματεία υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές10Cleland, Liza, and Mary Harlow. “The clothed body in the Ancient World.” Oxbow, 2005 σε στρώματα ρούχων ή χοντρότερα ενδύματα11Cleland, Liza, Glenys Davies, and Lloyd Llewellyn-Jones. “Greek and Roman Dress from A to Z“. London and New York: Routledge, 2007, που φοριόντουσαν ανάλογα με τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες και την κοινωνική τάξη. Ενδεικτικά, ο καυνάκης ήταν μάλλινο και ιδιαίτερα θερμό πανωφόρι, που ανήκε στη μόδα της ελίτ της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ.Σύμφωνα με στιχομυθία στην κωμωδία Σφήκες του Αριστοφάνη, στην οποία αναφέρεται ο ισχυρισμός.
Ευρύτερα, είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι η τρέχουσα γεωλογική εποχή (Ολόκαινος), που ξεκίνησε μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων περί τα 12 χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν, περιλαμβάνει σποραδικά κάποιες απότομες κλιματικές μεταβολές σε ορισμένες τοποθεσίες12McKay, Nicholas P., et al. “The 4.2 ka event is not remarkable in the context of Holocene climate variability.” Nat. Commun., vol. 15, no. 6555, 2 Aug. 2024, pp. 1-12, doi:10.1038/s41467-024-50886-w.. Το πιο ακραίο περιστατικό αφορά ένα κύμα ψύχους κυρίως στη Βόρεια Ευρασία 8.2 χιλιάδες χρόνια πριν. Ωστόσο, όπως προαναφέραμε, μια από τις βασικές διαφορές με τη σύγχρονη κλιματική αλλαγή είναι η τοπικότητα των εν λόγω φαινομένων, αντί για την παγκόσμια υπερθέρμανση που παρατηρείται σήμερα.
Έτσι, συγκρίνοντας τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία εδάφους, παρατηρούμε ότι αυτή υπερβαίνει σαφώς κάθε άνοδο θερμοκρασίας των τελευταίων δεκάδων χιλιάδων ετών13Osman, Matthew B., et al. “Globally resolved surface temperatures since the Last Glacial Maximum.” Nature, vol. 599, Nov. 2021, pp. 239-44, doi:10.1038/s41586-021-03984-4. Αρχειοθετημένο εδώ.. Το συμπέρασμα αυτό παραμένει και όταν λαμβάνεται υπόψη το επίπεδο αβεβαιότητας των μοντελοποιήσεων, και όταν ελέγχονται14Esper, Jan, et al. “The IPCC’s reductive Common Era temperature history.” Commun. Earth Environ., vol. 5, no. 222, 25 Apr. 2024, pp. 1-9, doi:10.1038/s43247-024-01371-1. οι πιο πιθανές εναλλακτικές μοντελοποιήσεις15Kaufman, Darrell S. and Ellie Broadman. “Revisiting the Holocene global temperature conundrum.” Nature, vol. 614, Feb. 2023, pp. 425-35, doi:10.1038/s41586-022-05536-w. Αρχειοθετημένο εδώ..
Συμπέρασμα
Τα επίμαχα δημοσιεύματα βρίθουν παραπλανητικών και ψευδών ισχυρισμών για την απολιγνιτοποίηση και την κλιματική αλλαγή.
Καταρχάς, παραπλανητικός είναι ο ισχυρισμός ότι η χρήση λιγνίτη για την πλειοψηφία των εγχώριων ηλεκτρικών αναγκών, είναι η οικονομικότερη και ενεργειακά ασφαλέστερη λύση.
Ο ισχυρισμός τέθηκε το 2013, και έκτοτε η χρήση λιγνίτη κατέστη ολοένα και λιγότερο βιώσιμη. Αρχικά επιβλήθηκαν ευρωπαϊκά πρόστιμα στη χρήση του για λόγους κλιματικών εκπομπών και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και έπειτα αναστάλθηκαν οι επιχορηγήσεις του. Αντιθέτως, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) γίνονταν ολοένα και πιο κοστοαποτελεσματικές, και πλέον είναι σημαντικά φθηνότερες. Τα οφέλη των ΑΠΕ μεγεθύνονται όταν λαμβάνονται υπόψη και οι υγειονομικές επεκτάσεις από τη μείωση ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που έχουν και οικονομική διάσταση. Όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, μακροπρόθεσμα και με ορθό σχεδιασμό, οι ΑΠΕ υπερέχουν επίσης, καθώς υπάρχουν γνωστά εγχώρια αποθέματα λιγνίτη μόνο για λίγες δεκαετίες ακόμη.
Έπειτα, ψευδής είναι ο ισχυρισμός ότι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) δεν έχει καμιά σχέση με την κλιματική αλλαγή.
Ο ρόλος των κλιματικών αερίων, συμπεριλαμβανομένου του CO2, έχει εξακριβωθεί από σειρά διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και είναι αδιαμφισβήτητος, με αρχή πειράματα ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι ο ρόλος των κλιματικών αερίων δεν είναι καινούργιος, αλλά αποτελεί θεμέλιο λίθο της κατανόησης των γεωλογικών αλλαγών που λάμβαναν χώρα στο βάθος των δισεκατομμυρίων ετών του πλανήτη. Χωρίς να ληφθεί υπόψη η σύγχρονη ραγδαία άνοδος των κλιματικών αερίων, είναι αδύνατον να εξηγηθεί και η σύγχρονη κλιματική αλλαγή.
Παραπλανητικός είναι ο ισχυρισμός ότι το CO2 δημιουργεί οργανικές ενώσεις και η παρουσία του είναι ενδεικτική της εύρυθμης λειτουργίας του πλανήτη.
Χωρίς καθόλου CO2 η ζωή όπως την ξέρουμε θα ήταν αδύνατη, και ο πλανήτης θα αντιμετώπιζε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες ψύχους. Ωστόσο, ο σύγχρονος προβληματισμός δεν αφορά το αν θα έπρεπε να εξαλειφθεί το CO2 από τη γη, αλλά το γεγονός ότι αντί η συγκέντρωσή του να βρίσκεται σε ισορροπία, όπως τους αιώνες προ της βιομηχανικής επανάστασης, πλέον συσσωρεύεται με καινοφανή ταχύτητα και σε επίπεδο όπου οι όποιες θετικές επιδράσεις της αύξησης, είναι μηδαμινές απέναντι στα σοβαρά προβλήματα που αυτή προκαλεί.
Παραπλανητικός είναι και ο ισχυρισμός ότι η αύξηση του CO2 τις τελευταίες δεκαετίες είναι μηδαμινή, και αυτή δε θα μπορούσε αυτό να επηρεάσει το κλίμα.
Σε σύγκριση με τα υπόλοιπα στοιχεία της ατμόσφαιρας, η συγκέντρωση του CO2 ήταν πάντα μηδαμινή, σε όλες τις γεωλογικές εποχές του πλανήτη, ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε το CO2 να επηρεάζει καθοριστικά το κλίμα της γης. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι ότι η συγκέντρωση του CO2 τις τελευταίες δεκαετίες αυξάνεται με καινοφανή ταχύτητα, και ήδη βρίσκεται σε ύψος μεγαλύτερο από κάθε άλλο των τελευταίων 2 εκατομμυρίων ετών.
Παραπλανητικός επίσης είναι ο ισχυρισμός ότι το κλίμα αλλάζει μόνο του, καθώς και η Σαχάρα ερημοποιήθηκε κάποιες χιλιετίες π.Χ.
Η πυροδότηση αντίστοιχων αλλαγών δεν είναι τυχαία, αλλά οφείλεται σε γνωστούς παράγοντες. Στην περίπτωση της Σαχάρας, πρόκειται για επίπτωση πλανητικών περιστροφών που κρατάνε δεκάδες χιλιάδες χρόνια, τις γνωρίζουμε με απόλυτη ακρίβεια, και δεν σχετίζονται με τη σημερινή κατάσταση.
Τέλος, αβάσιμος είναι ο ισχυρισμός ότι την εποχή του Περικλή η θερμοκρασία ήταν 2 βαθμούς μεγαλύτερη, και γι’ αυτό φορούσαν μόνο μια χλαμίδα για αιώνες.
Μέχρι και σήμερα η βιβλιογραφία είναι περιορισμένη για την εκτίμηση των θερμοκρασιών στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει τεκμηρίωση για κάποια ακραία αύξηση θερμοκρασίας τους αιώνες π.Χ. Ανεξαρτήτως, στην αρχαία ελληνική γραμματεία υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές σε στρώματα ρούχων ή χοντρότερα ενδύματα, που φοριόντουσαν ανάλογα με τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες και την κοινωνική τάξη. Ενώ στην πιο πρόσφατη γεωλογική περίοδο των τελευταίων 12 χιλιάδων ετών, καταγράφηκαν σποραδικά και κάποιες φυσικές μεταβολές θερμοκρασίας, αυτές ήταν τοπικές, σε αντίθεση με τη σύγχρονη και παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία εδάφους σήμερα υπερβαίνει σαφώς κάθε άνοδο θερμοκρασίας των τελευταίων δεκάδων χιλιάδων ετών.
|
![[RDF Data]](/fct/images/sw-rdf-blue.png)
![[cxml]](/fct/images/cxml_doc.png)
![[csv]](/fct/images/csv_doc.png)
![[text]](/fct/images/ntriples_doc.png)
![[turtle]](/fct/images/n3turtle_doc.png)
![[ld+json]](/fct/images/jsonld_doc.png)
![[rdf+json]](/fct/images/json_doc.png)
![[rdf+xml]](/fct/images/xml_doc.png)
![[atom+xml]](/fct/images/atom_doc.png)
![[html]](/fct/images/html_doc.png)